امام باقر  با این که توجه به استغنای نفس و لزوم تلاش برای کسب معاش داشت و عملا در این راستا گام می‏نهاد، اما هرگز زندگی خود را وقف تأمین معاش نکرده بود، بلکه همت اصلی آن حضرت، حضور سازنده و مؤثر در جامعه بود.

این درست است که نباید برای تأمین زندگی، سربار دیگران بود، ولی این نکته را نیز باید در نظر داشت که هدف اصلی و عالی زندگی، دستیابی به رفاه، و ثروت نیست و نباید در طریق تلاش‌های دنیوی، از ارزش‌های اصیل زندگی غافل بود.

امام باقر در روزگار خود، بزرگ‌ترین تأثیر علمی و عملی را برای جامعه خویش داشت.

حضور در مجامع علمی و تأسیس جلسات فرهنگی، یکی از بهترین و ارزنده‏ترین نوع حضور در جامعه و خدمت به اجتماع مسلمانان بوده و هست، زیرا هر گونه تکامل اجتماعی در ابعاد اخلاقی و معنوی و اقتصادی و. ‏‏. . منوط به تکامل فکری و فرهنگی است.

برای تبیین نقش حیاتی امام باقر  در جامعه اسلامی، یاد همین نکته کافی است که:

جمع عالمان بر این عقیده اتفاق دارند که فقیه‏ترین مردم در آغاز سلسله فقیهان شش نفرند و آن شش نفر از اصحاب و شاگردان امام باقر  و امام صادق  به شمار می‏آیند.[1] و سخن حسن بن علی الوشاء[2] که از معاصران امام رضا  می‏باشد، خود گواهی روشن بر مدعای ماست که می‌گوید: نهصد شیخ و بزرگ راوی حدیث را در مسجد کوفه مشغول تدریس یافتم که همگی از امام صادق  و امام باقر  نقل حدیث می‏کردند.[3]

محققان بر این عقیده‏اند که امام باقر  و امام صادق  در حقیقت بنیانگذار دانشگاه اهل‌البیت: هستند که حدود شش هزار رساله علمی از فارغ التحصیلان آن به ثبت رسیده است.

«اصول اربعمائه» همان رساله‏های چهار صد گانه‏ای است که در میان محدثان شیعه، به عنوان کتب اصول شناخته می‌شود و از جمله آن شش هزار رساله به شمار می‏آید، و چه بسا بیشتر محتویات کتب چهارگانه شیعه (کافی، من لا یحضره الفقیه، تهذیب و استبصار) از همین رساله‏های اربعمائه گرفته شده باشد.[4]

[1] . المناقب 2/295، ائمتنا 1/ 351.

[2] . حسن بن علی الوشا از شخصیتهای برجسته امامیه و از اصحاب امام رضا7 می‏باشد که نجاشی درباره او گفته است «کان من وجوه هذه الطائفة» و «کان عینا من عیون هذه الطائفة» .‏‏ اعیان الشیعة 5/ 195.

[3] . اعیان الشیعهٔ 5/ 194.

[4] . سیرهٔ الائمهٔ الاثنی عشر 2/ 202.