بدون تردید روشنگری‌های امام سجاد و حضرت زینب کبری و برخی دیگر از خاندان حضرت ابا عبدالله بعد از ماجرای غمبار کربلا در تداوم آن نهضت عظیم اسلامی نقشی به سزا داشته است.
مهم‌ترین دستآورد سخنان آن بزرگوار آگاه نمودن مردم غفلت زده، بیدار کردن وجدان‌های خفته، افشای جنایات دشمنان اهلبیت، نمایاندن چهره حقیقی زمامداران ستمگر اموی و انتشار فضائل و مناقب اهلبیت و معرفی آن گرامیان به عنوان جانشینان بر حق پیامبر بود.
امام سجاد در شهر کوفه با مردم ساده، سطحی نگر، تاثیرپذیر و پیمان شکن آن شهر سخن گفته و بعد از شناساندن خویش و افشای جنایات امویان فرمود:
«ای مردم! شما را به خدا سوگند می‌‌دهم، آیا شما برای پدرم نامه ننوشتید و آنگاه بی‌وفایی نکردید؟! آیا با او عهدها و پیمان‌های محکم نبستید و سپس با او پیکار کرده و او را به شهادت رساندید؟! وای بر شما! چه کار زشتی انجام دادید، شما چگونه به سیمای رسول الله نظاره خواهید کرد، هنگامی که به شما بگوید: فرزندان مرا کشتید، احترامم را از میان بردید، پس، از امت من نیستید!»
هنوز سخنان امام تمام نشده بود که مردم گریه کنان و ضجه زنان همدیگر را ملامت کرده و به نگون بختی خود، ـ که خود برگزیده بودند ـ تاسف خورده و اشک ندامت و پشیمانی می‌‌ریختند.[1]
مهم‌ترین تاثیر این خطابه را می‌‌توان در سال 65 هجری در قیام توابین به وضوح به نظاره نشست.
همچنین پیشوای چهارم هنگامی که در شام به مجلس جشن پیروزی یزید برده شد، ضمن تحقیر خطیب متملق دربار اموی، در کرسی خطابه قرار گرفته و با بهره‌گیری از زیباترین و بلیغ‌ترین جملات، فجایع کربلا را بازگو کرده و ضمن افشای چهره زشت جنایتکاران، تبلیغات سوء دشمنان اهلبیت را خنثی کرده و سیمای سراسر فضیلت و افتخار آل محمد را برای مردم نا آگاه شام نمایان ساخت. آن حضرت فرمود: «ای مردم! به ما شش چیز عطا شده و به هفت نعمت [بر دیگران] برتری یافته ایم. به ما علم، حلم، جوانمردی، فصاحت، شجاعت و دوستی در دل مؤمنان، عطا شده است و ما به اینکه رسول برگزیده خداوند، حضرت محمد و [حضرت علی نخستین] تصدیق کننده [پیامبر] و جعفر طیار و [حمزه،] شیر خدا و رسول او و حسن و حسین و مهدی این امت از ما هستند، فضیلت داده شده‌ایم.»[2]
آن حضرت در ادامه به فضائل بی‌شمار امیرمؤمنان پرداخته و از چهره درخشان علی به نحو زیبایی دفاع نموده و در خاتمه با معرفی امام حسین، به ذکر مصیبت آن حضرت پرداخت. این سخنان آتشین، منطقی و روشنگر، آنچنان فضای جهل و غفلت و خفقان را درهم شکست که یزید در مقام دفاع از خود و سلطنتش برآمد.[3]
امام سجاد خطبه دیگری را نیز در نزدیکی مدینه برای مردمی ایراد نمود که به استقبال قافله دل شکسته حسینی آمده بودند. این خطابه نیز آثار فراوانی در روحیه مردم مدینه گذاشت که یکسال بعد از حادثه عاشورا، قیام خودجوشی از سوی اهالی مدینه بر علیه دستگاه طاغوتی بنی امیه رخ نمود که به «واقعه حَرّه» معروف است.
[1] . احتجاج طبرسی، ج 2، ص 32.
[2] . مناقب آل ابی طالب، ج 3، ص 305؛ بحار الانوار، ج 45، ص 137 و 174؛ معالی السبطین، ج 2، ص 178.
[3] . همان.
