لزوم عصمت امام را از برخی‌‌‌ آیات قرآن نیز می‎توان استنباط كرد:

آیة اول:

﴿أَطِيعُوا اللَّـهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُم‏﴾.[1]

از خدا، رسول خدا و پیشوایان خود اطاعت كنید.

در این آیه، اطاعت از «اُولِی‌‌‌ الاَمرْ» بسان اطاعت از پیامبر خدا واجب گردیده است، بدیهی‌‌‌ است اطاعت بی‎قید و شرط از كسی‌‌‌ در صورتی‌‌‌ جایز و واجب است، كه احتمال خطا و لغزش در مورد او راه نداشته باشد؛ زیرا درغیر این‌صورت چه بسا اطاعت از او به معصیت و نافرمانی‌‌‌ خدا بیانجامد،‌كه حرام و ناپسند است، و هرگز خداوند گناه را نمی‎پسندد و انجام آن را بر كسی‌‌‌ روانمی‎دارد.

دلالت این آیه بر عصمت «اُولِی‌‌‌ الْاَمر» (امامان) جای‌‌‌ تردید نیست،‌تا آن‌جا كه فخرالدین رازی‌‌‌ كه از علمای‌‌‌ اهل سنت است نیز آن را پذیرفته و چنین گفته است:

1. خداوند به طور قطع به اطاعت «اولی‌‌‌ الامر» حكم كرده است.

2. خداوند هر كس را به طور قطع واجب الاطاعه بداند، ‌معصوم است.

3. نتیجه این كه: اولی‌‌‌ الامر معصومند.

وی‌‌‌ سپس گفته است: مقصود از اولی‌‌‌ الامر یا عموم امت است یا بعضی‌‌‌ از آن‎ها. فرض دوم درست نیست، زیرا ما به بعضی‌‌‌ امت كه معصوم باشد، دسترسی‌‌‌ نداریم. بنابراین، فرض نخست متعین است، و آن منطبق بر اهل حل و عقد می‎باشد كه اجماع آنان در مسایل، حجت دینی‌‌‌ به شمار می‎رود.[2]

سخن رازی‌‌‌ در این جهت كه اهل حل و عقد را مصداق اولی‌‌‌ الامر دانسته، صحیح نیست؛ زیرا اهل حل و عقد عبارتند از عده‎ای‌‌‌ از مردم كه از نظر آگاهی‌‌‌ و تفكر و حسن رأی‌‌‌ بر افراد دیگر برتری‌‌‌ دارند، واضح است كه این برتری‌‌‌ نسبی‌‌‌ دلیل بر عصمت آن‎ها از هر گونه خطا نخواهد بود.

آری، توافق آنها در یك مسئله از احتمال خطا در آن می‎كاهد، ولی‌‌‌ احتمال آن را به كلی‌‌‌ از بین نمی‎برد، در حالی‌‌‌ كه لزوم اطاعت بی‎قید و شرط از فرد یا گروهی‌‌‌ بر نفی‌‌‌ هرگونه احتمال خطا (عصمت مطلقه) دلالت می‎كند.

و این كه رازی‌‌‌ گفته است: «امكان دسترسی‌‌‌ به بعضی‌‌‌ از امت كه معصوم باشند، نیست» نیز صحیح نیست، زیرا به مقتضای‌‌‌ آیة تطهیر، و حدیث ثقلین، و روایات دیگر، امامان دوازده‌گانه شیعه: معصوم می‎باشند. و به همین دلیل مصداق اولی‌‌‌ الامر نیز همان‎هایند.

آیة دوم:

﴿وَ إِذِ ابْتَلى‏ إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي قالَ لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِين‏﴾.[3]

هنگامی‌‌‌ كه پروردگار ابراهیم، او را به اموری‌‌‌ آزمود، و او آنها را تمام كرد، پروردگار به او فرمود تو را پیشوای‌‌‌ مردم ساختم، ابراهیم گفت: از ذریة من نیز كسی‌‌‌ امام خواهد شد؟ پروردگار فرمود عهد من (امامت) نصیب ظالمان نمی‎شود.

از این آیة شریفه استفاده می‎شود كه ابراهیم7 در آغاز فقط منصب نبوت را داشت، ‌یعنی‌‌‌ مأمور تبلیغ و ارشاد، و تبشیر و انذار مردم بود، سپس منصب امامت نیز به او اعطا گردید،‌ یعنی‌‌‌ مأموریت یافت كه حكومتی‌‌‌ دینی‌‌‌ تشكیل داده، و رهبری‌‌‌ سیاسی‌‌‌ و اجرایی‌‌‌ جامعه را نیز عهده‎دار شود. در این هنگام، در مورد ذریة خود از منصب امامت پرسید، و خداوند به او پاسخ داد كه ستمگران از آن محروم خواهند بود، یعنی‌‌‌ منصب امامت مخصوص آن دسته از ذریة ابراهیم7 است كه ستمگر نباشند.

از طرفی‌‌‌ می‎دانیم كه به نص قرآن كریم، شرك، ظلم بزرگ است:

﴿إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيم‏﴾.[4]

نیز هرگونه تعدی‌‌‌ از دستورات الهی‌‌‌ (گناه)، ظلم به نفس است:

﴿وَ مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّـهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَه‏﴾.[5]

بنابراین، هر كس در برهه‎ای‌‌‌ از زندگی‌‌‌ خود به خدا شرك ورزد، یا مرتكب گناهی‌‌‌ شود، مصداق ظالم بوده و شایستگی‌‌‌ منصب امامت را نخواهد داشت. یعنی‌‌‌ امام نه تنها پس از آن كه عهده‎دار منصب امامت می‎شود باید معصوم باشد، بلكه قبل از آن نیز باید معصوم باشد، زیرا كلمة «الظالمین» در آیة 124 سورة بقره، همان‌گونه كه از نظر افراد عمومیت دارد، از نظر زمان نیز مطلق است، یعنی‌‌‌ به محض این كه فردی‌‌‌ در زمانی‌‌‌ مصداق «ظالم» باشد (به خدا شرك ورزیده، یا گناهی‌‌‌ مرتكب شده باشد) شایستگی‌‌‌ احراز مقام امامت از او سلب می‎شود.

به عبارت دیگر، بدون شك حضرت ابراهیم7 امامت را برای‌‌‌ آن دسته از ذریة خود كه در تمام عمر گناه‎كار بوده، و یا در آغاز نیكوكار بوده و سپس بدكار شده‎اند در خواست نكرده است، بنابراین، ‌دو دسته باقی‌‌‌ می‎ماند:

1. آنان كه در آغاز گناه‎كار بوده و سپس توبه كرده و نیكوكار شده‎اند.

2. آنان كه هیچگاه مرتكب گناه نشده‎اند.

و خداوند دستة نخست را استثنا كرده است. نتیجه می‎گیریم كه پس امامت به دسته دوم اختصاص دارد.

[1] . نساء/ 59.

[2] . مفاتیح الغیب، ج 10، ص 144.

[3] . بقره/ 124.

[4] . لقمان/ 13.

[5] . طلاق/ 1.