از برای لفظ امّ ‏معانی متعددی گفته شده؛

اوّل، مشهورترین معنا در زبان‌های عرف آنست؛ که مادر را اُمّ می‏گویند.

دوّم اصل و ریشه هر چیز را گویند چنانچه در معنای امّ‏الکتاب به معنای اصل کتاب که لوح محفوظ، یا سوره حمد است گفته شده است.

سوّم، جامعه اصل مقاصد را عرب امّ می‌گوید.

چهارم، پوست نازک جمع‏کننده دماغ را اُمّ‏الرأس و امّ‏ الدّماغ گویند.

پنجم، وسط زمین و مکه معظمه را امّ‏القری گویند برای اینکه زمین از زیر آن گسترده شده است.

ششم، بر مقصد و مقصود نیز اطلاق شده چنانچه یکی از وجوه ام‏القری اینست؛ لانها قبلة الناس یَاُمُّونها .

هفتم، جهت تقویت و تربیت شیی‏ء را گویند و این در اصطلاح اهل حکمت است.

هشتم، بر شیی‏ء عظیم‏الشأن اطلاق می‌شود و یکی از وجوه امّ‏القری است، لانّها اعظم شاناً من القری .

نُهم، هر آیه محکمه‏ای از آیات شرایع و احکام را امّ گویند .

دهم، بر رئیس قوم نیز اطلاق اُمّ شده چنانچه خادم قوم را نیز اُمّ گفته‏اند.