برخی روایات اشاره دارد نرجس خاتون در سال 248 وارد سامراء شده و بعضی ازروایاتی که به این موضوع اشاره دارد، می‌گوید، امام هادی کمی پس از پایان جنگ محلی بغداد (سال 251 . 252) دست به این اقدام زد. که احتمالا، اقدام حضرت، میان سال‌های 253 . 254 هجری است؛ یعنی، هنگامی که بغداد فعالیت عادی‌اش را پس از جنگ خانمان برانداز داخلی، از سرگرفت.

برخی‌ از کتب‌ تاریخی‌ شیعه‌ سن‌ نرجس‌ را هنگام‌ ازدواج‌ سیزده‌ سال‌ ذکر کرده‌اند. ولی‌ این‌ مطلب‌ با مستندات‌ تاریخی‌ غـرب‌ سازگاری‌ ندارد. زیـرا مورخین‌ تاریخ‌ روم‌ در مورد وقایع‌ سال‌ ٧٠٠ میلادی‌ به‌ بعد می‌نویسند:

«کلیسا ازدواج‌ دخترانی‌ را که‌ کمتر از پانزده‌ سال‌ داشتند ممنوع‌ کرد.»[1]

اما خود نرجس خاتون سن ازدواجش با برادرزاده امپراتور را 13 سال ذکر می‌کند.

پس باتوجه به این سخنان دو احتمال وجود دارد:

اولا: با توجه‌ به‌ اینکه‌ خانواده‌ نرجس‌ به‌ علت‌ انتساب‌ به‌ شمعون‌ صفا از خانواده‌های‌ مذهبی‌ روم‌ بوده‌ و تاریخ‌نگاران‌ از خصوصیات‌ آن‌ زمان‌ «پاپیگری‌ قیصری» را ذکر کرده‌اند، می‌توان گفت‌ این‌ قانون‌ در مورد دختر کلیسا به‌ یقین‌ اجرا شده‌ و مراسم‌ ازدواج‌ او با پسرعموهایش در کمتر از پانزده‌ سالگی‌ برگزار نشده‌ است‌.

از طرفی درست است که نرجس خاتون خود به بشربن سلیمان می‌گوید، هنگامی که 13 سال داشتم پدربزرگم تصمیم گرفت من را به عقد برادرزاده‌اش درآورد، اما ممکن است فقط تصمیم آن گرفته شده باشد و مراسم ازدواج با توجه به آیین مذهبی که قبلا ذگر کردیم وقتی برگزارشده که نرجس 15 ساله بوده است.

ثانیا: احتمال دارد امپراتور، قوانین رابه واسطه قدرتش نقض کرده باشد، که احتمالش ضعیف است و سن ازدواج او رادرآن زمان 13 سال فرض کنیم. به گفته خود نرجس خاتون مدتی راپس از آن بیمار بوده و بعد به واسطه خواب‌هایش مسلمان شده و بعد از آن مدتی زیاد امام حسن عسکری7 هر شب به خوابش می‌آمده، پس می‌توانیم نتیجه بگیریم که لااقل نرجس خاتون چندین ماه پس از بهم خوردن ازدواجش به اسارت درآمده و باتوجه به زمان تقسیم بندی اسرا و همچنین فاصله زیاد روم و بغداد، آوردن اسرا به بغداد باتوجه به امکانات محدود آن زمان، مقداری طول کشیده.

پس می‌توانیم بگوییم با در نظرگرفتن موارد بالا حداقل نرجس خاتون هنگام ورود به بغداد 15 سال داشته‌اند (الله اعلم).

از طرفی وقتی نرجس به سامرا وارد می‌شود، با آیین اسلام آشنایی اندکی دارد و امام هادی او را به خانه حکیمه خاتون می‌فرستد، تا آیین اسلام را به طور کامل فراگیرد. می‌توان گفت که نرجس خاتون حداقل چند سالی را در خانه حکیمه می‌ماند.

زیرا:

در بعضی کتب می‌خوانیم نرجس، کنیز حکیمه خاتون بوده و حتی درخانه ایشان به دنیا آمده. شاید دلیل اشتباه این مورخان همین حضور زیاد و پنهانی نرجس خاتون درخانه حکیمه باشد و به خاطر اینکه کسی به او شک نکند و جانش به خطر نیفتد، به مردم گفته می‌شده؛ او کنیز حکیمه است.

اکنون‌ با توجه‌ به‌ نقل‌های‌ گوناگون‌ مورخان‌ در مورد اسارت‌ بانو نرجس‌، دو احتمال‌ می‌تواند وجود داشته‌ باشد:

الف‌ ـ نازیلیف‌ مورخ‌ شهیر روسی‌ می‌نویسد: «در سال‌ ٢۴٨ ه. ق‌ سردار مسلمانان‌ با رومیان‌ پیکار کرد و طی‌ آن‌ بسیاری‌ از اشراف‌ و بزرگان‌ روم‌ به‌ اسارت‌ درآمدند.»[2]

نرجس‌ در این‌ جنگ‌ به‌ فرمان‌ امام‌ حسن‌ عسکری‌ در عالم‌ رویا خود را به‌ جمع‌ کنیزان‌ ملحق‌ کرده‌ و به‌ بغداد می‌رود. اگر چنین‌ باشد این‌ موضوع‌ در حالی‌ صورت‌ می‌گیرد که‌ امام‌ عسکری‌ ١۶ سال‌ بیشتر ندارد و نرجس‌ نیز بنا بر آنچه‌ گفته‌ شد کمتر از ١۵ سال‌ ندارد. اگر ازدواج‌ این‌ دو بزرگوار بنابر آنچه‌ بیان‌ شد در سال‌ ٢۵٣ و یا اوایل‌ ٢۵۴ باشد، پاک‌بانوی‌ سامرا در حدود ٧ یا ٨ سال‌ نزد حکیمه‌خاتون‌ به‌ تعلیم‌ فرایض‌ دینی‌ مشغول‌ بوده‌ و سپس‌ به‌ همسری‌ امام‌ عسکری‌ در آمده است. در این صورت امام حسن عسکری7 در هنگام ازدواج 22 ساله و نرجس خاتون 19 الی 20 ساله بوده‌اند.

ب‌- بنابر آنچه‌ در الکامل‌ فی‌ التاریخ‌ ابن‌اثیر آمده‌ است،‌ در جریان‌ جنگی‌ که‌ در سال‌ ٢۵٣ رخ‌ داد و برخی‌ از شاهزادگان‌ و بزرگان‌ در آن‌ به‌ اسارت‌ مسلمانان‌ در آمدند؛ نـرجس‌ به‌ جمع‌ اسیـران‌ پیوسته‌ و به ‌عنوان‌ کنیز در معرض‌ فروش‌ قرار می‌گیرد.[3] امام حسن عسکری درآن زمان 19 الی 20 ساله بوده‌اند.

در این‌ صورت‌ با توجه‌ به‌ اینکه‌ امام‌ زمان‌ در سال‌ ٢۵۵ به‌ دنیا آمدند و حداقل‌ یک‌ سال‌ و اندی‌ فاصله‌ وصلت‌ این‌ دو بزرگوار و تولد فرزندشان‌ می‌تواند باشد (چون‌ در زمان‌ امام‌ هادی‌ عقد خوانده‌ شد و امام‌ زمان‌ پس‌ از شهادت‌ ایشان‌ به‌ دنیا آمد) نتیجه‌ می‌گیریم‌ که‌ نرجس‌ در سال‌ ٢۵٣ ه. ق‌ وارد سامرا می‌گردد در جریان‌ جنگ‌ اعراب‌ و روم‌. و در مدت‌ کوتاهی‌ مثلا دو یا سه‌ ماه‌ در خانه‌ حکیمه‌خاتون‌ به‌ تعلیم‌ فرایض‌ می‌پردازد.

و در اواخر سال‌ ٢۵٣ و یا اوایل‌ ٢۵۴ با امام‌ عسکری‌ ازدواج‌ می‌کند. و امام حسن عسکری در آن زمان 22 ساله بوده‌اند و نرجس خاتون در هنگام ازدواج با توجه به مطالب فوق احتمالا 15 ساله و یا 16 ساله بوده‌اند .

ج- عده‌‌ای از مورخان عنوان می‌کنند احکام و مقررات کلیسای روم شرقی با روم غربی فرق دارد. به عبارت دیگر، کلیسای ارتودکس با کاتولیک فرق می‌کند و ممنوع بودن ازدواج دختر قبل از 15 سالگی مربوط به روم غربی و کلیسای کاتولیک است.

و قانون کلیسا فقط در امپراتوری روم غربی اجرا می‌شده و احتمال دارد که این قانون در امپراتوری روم شرقی اجرا نمی‌شده است.

پس نتیجه می‌گیرند نرجس هنگامی که وارد سامرا شده 13 ساله بوده و هنگام ازدواج 14 ساله و هنگام زایمان 15 ساله بوده است. .

[1] . ویل‌دورانت‌، تاریخ‌ تمدن‌، ج‌۴، ص‌١١٠٨.

[2] . ر. ک‌ نازیلیف‌، تاریخ‌ العرب‌ و الروم‌.

[3] . الکامل‌ فی‌ التاریخ‌، ج‌۶، ص‌١٩١.