1 . انسان، کارگزار یا خلیفه خداوند بر روی زمین، و عبد او، و در مقام عبودیت، مطیع خواست و اراده او است. اما در مقام کارگزاری، بر روی زمین باید فعال باشد. [1]

2 . انسان هم دارای عقل است و هم دارای اراده. اسلام می‏خواهد انسان اراده‏اش را تابع مشیت خداوند قرار دهد؛ زیرا تنها در این صورت است که آدمی به زندگی توأم با سعادت و رستگاری در دنیا و آخرت، دست خواهد یافت. [2]

3 . انسان از آن جهت که به مستقیم‏ترین وجه، منعکس کننده حکمت الهی و به کامل‌ترین وجه، مظهر صفات او است، اشرف مخلوقات است. [3]

4 . انسان قدرت دارد که بر همه مخلوقات دیگر سلطه یابد؛ اما مسئولیت نیز دارد که از همه این مخلوقات، مراقبت نماید. [4]

5 . انسان دارای دو بعد وجودی است: بعد طبیعی و حیوانی و بعد فطری و ملکوتی و از همین‏رو، نقطه صفری است که قابلیت تا بی‏نهایت صعود یا سقوط را دارا است. [5] راز تعبیرات دوگانه و متضاد برخی آیات قرآن کریم از انسان، در همین خصوصیت نهفته است. در برخی از آیات، انسان را ضعیف و ناتوان، [6] ستمکار، [7] جهول[8] و بسیار نادان، ناسپاس، [9] و سرکش، [10] و در بعضی آیات دیگر، خودآگاه، [11] حق‏گرا، [12] مسئولیت‏پذیر[13] و... خوانده شده است.

حاصل آنکه در یک برآیند کلی، اسلام آدمی را محدود در همین که هست و تاکنون خود را نشان داده، نمی‏بیند؛ بلکه برای او آرمانی فراتر از بینش طبیعی و مادی در نظر دارد.

اسلام می‏خواهد انسان آرمانی (ایده‏آل) بسازد، نه انسان صرفاً معمولی (نرمال) که تنها با جامعه بسازد و با دیگران هماهنگ باشد؛ برخلاف نگرش لیبرالیزم درباره انسان که طبیعت‏گرا است و آدمی را همین می‏بیند که هست و تاکنون خود را نشان داده است!! [14]

[1] . سوره بقره(2)، آیه 30.

[2] . سوره احزاب، آیه 29؛ سوره اسراء، آیه 19.

[3] . سوره اسراء، آیه 70.

[4] . برای آگاهی بیش‏تر، نگ: دكتر سید حسین نصر، جوان مسلمان و دنیای متجدد، صص 63 ـ 66.

[5] . سوره انسان، آیة 3.

[6] . سوره نساء، آیه 28.

[7] . سوره ابراهیم، آیه 34.

[8] . سوره احزاب، آیه 72.

[9] . سوره عادیات، آیه 6.

[10] . سوره علق، آیه 6.

[11] . سوره قیامت، آیه 14.

[12] . سوره زمر، آیه 18.

[13] . سوره احزاب، آیه 72.

[14] . مثنوی معنوی، دفتر دوم، ابیات 3773 تا 3777.