بی تردید بشر آن هنگام به رشد و بلوغ اجتماعی دست می‌یابد که در حوزه اندیشه و تفکر آزاد باشد:

«اگر به مردم در مسائلی که باید در آنها فکر کنند، از ترس این که مبادا اشتباه کنند، به هر طریقی آزادی فکری ندهیم، یا روحشان را بترسانیم، که در فلان موضوع دینی و مذهبی، مبادا فکر بکنی، که اگر فکر بکنی و یک وسوسه کوچک به ذهن تو بیاید با سر در آتش جهنم می‌روی، این مردم هرگز فکرشان در مسائل دینی رشد نمی‌کند.

اسلام، دینی است که از مردم در اصول خود تحقیق (یعنی به دست آوردن مطلب از راه تفکر و تعقل) را می‌طلبد، بنابراین خواه ناخواه برای مردم آزادی فکری قائل است.»[1]

اسلام در مسأله تفکر، نه تنها آزادی تفکر داده است، بلکه یکی از واجبات در اسلام تفکر است. یکی از عبادت‌‌ها در اسلام تفکر است. ما چون فقط قرآن خودمان را مطالعه می‌کنیم و کتاب‌های دیگر را مطالعه نمی‌کنیم، کمتر به ارزش این همه تکیه کردن قرآن به تفکر، پی می‌بریم.

شما هیچ کتابی نه مذهبی و نه غیرمذهبی پیدا نمی‌کنید که تا این اندازه بشر را سوق داده باشد به تفکر، قرآن پیوسته می‌گوید: فکر کنید، در همه مسائل؛ در تاریخ، در خلقت، راجع به خدا، راجع به انبیا و نبوت، راجع به معاد، راجع به تذکرات و تعلیمات انبیا و… که در قرآن کریم زیاد است. تفکر، حتی عبادت شمرده می‌شود.»:[2]

﴿کَذَلِکَ یُبَیِّنَ الله لَکُم الآیات لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُون﴾[3]

﴿الَّذین یَذکَرُونَ الله قِیٰامَاً وَ قُعُودَاً وَ عَلَی جُنُوبِهِم وَ یَتْفَکَّرُون فِی خَلْقِ السَّمَوٰاِت وَ الأَرْض﴾[4]

﴿فَاقْصُصُ القِصَصِ لَعَلَّهُم یَتفَکَّرُون﴾[5]

﴿وَانزلنا الیک الذّکر لتبیّن لِلنّاسِ مانزّل اِلَیْهِم وَ لَعَلَّهُم یتفکّرون﴾[6]

﴿وَ جَعَلَ بَیْنَکُم مَوَدَّةَ وَ رَحْمَةَ إنَّ فِی ذَلِکَ لِآیٰاتِ لِقُوم یَتَفَکَّرُون﴾[7]

[1] . مطهری، مرتضی، پیرامون جمهوری اسلامی ، 123.

[2] . همان ، 93.

[3] . بقره/ 219

[4] . آل عمران/ 191

[5] . اعراف/ 176

[6] . نحل / 44

[7] . روم / 21