فاطمه اطهر3 در ادامه مي‌فرمايد: «هذا كتاب الله حكما عدلا و ناطقا فصلا».

یعنی: اين كتاب خداست كه حاكمي است عادل، و ناطقي است كه بين حق و باطل جدايي مي‌اندازد.

حق در لغت عربی، در کاربردهای متفاوت و متنوعی به کار رفته از جمله به معنای مطابقت و موافقت آمده. و به خداوند نیز به عنوان موجودی که بر اساس حکمت و فلسفه عقلانی، آفرینش را پدید آورده، حق اطلاق می‌شود.[1] همچنین به معنای وجوب و ثبوت در برابر باطل[2] آمده و به این معنا در چهار مورد به کار رفته است: مانند ایجاد کننده چیزی بر اساس حکمت؛ شی ایجاد شده بر اساس حکمت؛ اعتقاد به چیزی آن گونه که هست؛ و فعل و سخنی که به اندازه و به هنگام باشد.[3] بیابانى که منتهى به کوه گردد و در دل آن دره‏‌‌ها و مجارى آب باشد قرآن می‌فرماید:

«خداوند آبى از آسمان نازل نمود و آب در دره ‏ها و نهرها به اندازه وسعت و گنجایش آنها جارى گردید (رودهاى کوچک به هم پیوست و سیلى را تشکیل داد) سیل کف‏هاى بالارونده‏‌اى را با خود حمل نمود؛ (این نه تنها سیل است که کف‏هایى را با خود حمل مى‏کند) بلکه در روى فلزاتى که براى زینت و یا ابزار زندگى بر اثر فشار آتش ذوب مى‏شوند، کف‏هایى ظاهر مى‏گردد. خداوند این‏چنین حق و باطل را ترسیم مى‏کند و اندازه ثبات و پایدارى حق و باطل را مجسم مى‏سازد اما کف‏ها از بین مى‏روند، ولى آن‏چه براى مردم سود دارد (مانند خود آب و فلزات) در زمین باقى مى‏ماند. خدا این‏چنین مثل‏ها را مى‏زند (و مقام حق و باطل را روشن مى‏نماید)».[4]

خود پیامبر اسلام این حقیقت را درباره قرآن؛ با عبارت روشن‏ترى بیان کرده؛ آنجا که مى‏فرماید: ظاهر آن زیبا و معانى آن عمیق است. شگفتى‏هاى آن به پایان نمى‏رسد.[5]

آیه مورد بحث، گواه زنده گفتار ماست. در این آیه منظره‏اى از مبارزه حق و باطل با طرح مثالى جالب ترسیم شده است و در آن یک سلسله حقایق فلسفى و اجتماعى و نکات شایان توجه، نهفته است در این آیه، حق به آب‏هایى که در زمین مى‏ماند و یا فلزاتى که مردم از آنها استفاده مى‏کنند و باطل به کف‏هاى روى سیلاب‏ها و یا روى فلزات مذاب، تشبیه شده است.

[1] . مفردات، ص246.

[2] . لسان العرب، ج 3، ص 255.

[3] . مفردات، ص 146.

[4] . سوره رعد آیه 17 .

[5] . اصول کافى، ص 591.