جرجی زیدان یکی از کسانی است که معتقد است ابتکار از فضل بن سهل بود، ولی همچنین معتقد است که فضل بن سهل شیعی بود و روی اعتقاد به حضرت رضا چنین کاری را کرد. ولی این حرف هم حرف صحیح و درستی نیست [زیرا] با تواریخ تطبیق نمی‏کند. اگر فضل بن سهل آنچنان صمیمی می‏بود و واقعا می‌خواست تشیع را بر تسنن پیروزی بدهد عکس العمل حضرت رضا در مقابل ولایتعهد این جور نبود که بود، و بلکه در روایات شیعه و در تواریخ شیعه زیاد آمده است که حضرت رضا با فضل بن سهل سخت مخالف بود و بلکه بیشتر از آن که با مامون مخالف بود با فضل بن سهل مخالف بود و فضل بن سهل را یک خطر به شمار می‏آورد و گاهی به مامون هم می‏گفت که از این بترس، این و برادرش بسیار خطرناکند. و نیز دارد که فضل بن سهل نیز علیه حضرت رضا خیلی سعایت می‏کرد.

پس تا اینجا ما دو احتمال ذکر کردیم: یکی اینکه ابتکار از مامون بود و مامون صمیمیت داشت ‏به خاطر آن نذر و عهدی که کرده بود، حال یا بعدها منحرف شد، که شیخ صدوق و دیگران این نظر را قبول کرده‏اند، و یا به صمیمیت ‏خودش تا آخر باقی ماند، که بعضی از مستشرقین این طور عقیده دارند.

دوم اینکه اصلا ابتکار از مامون نبود، ابتکار از فضل بن سهل بود، که برخی گفته‏اند فضل، شیعی و صمیمی بود، و بعضی می‏گویند نه، فضل سوء نیت‏ خطرناکی داشت.