وقتی «مامون» از «طوس» به «بغداد» آمد، نامهای برای حضرت جواد7 فرستاد و امام را به بغداد دعوت کرد. البته این دعوت نیز مثل دعوت امام رضا به طوس، دعوت ظاهری و در واقع سفر اجباری بود.
حضرت پذیرفت و بعد از چند روز که وارد بغداد شد، مامون او را به کاخ خود دعوت کرد و پیشنهاد تزویج دختر خود «ام الفضل» را به ایشان کرد.
امام در برابر پیشنهاد او سکوت کرد.[1] مامون این سکوت را نشانه رضایت حضرت شمرد و تصمیم گرفت مقدمات این امر را فراهم سازد.
او در نظر داشت مجلس جشنی تشکیل دهد، ولی انتشار این خبر در بین بنی عباس انفجاری به وجود آورد: بنی عباس اجتماع کردند و با لحن اعتراض آمیزی به مامون گفتند: این چه برنامهای است؟
اکنون که علی بن موسی از دنیا رفته و خلافت به عباسیان رسیده باز میخواهی خلافت را به آل علی برگردانی؟! بدان که ما نخواهیم گذاشت این کار صورت بگیرد، آیا عداوت‌های چند ساله بین ما را فراموش کردهای؟!
مامون پرسید: حرف شما چیست؟
گفتند: این جوان خردسال است و از علم و دانش بهرهای ندارد.
مامون گفت: شما این خاندان را نمیشناسید، کوچک و بزرگ اینها بهره عظیمی از علم و دانش دارند و چنانچه حرف من مورد قبول شما نیست او را آزمایش کنید و مرد دانشمندی را که خود قبول دارید بیاورید تا با این جوان بحث کند و صدق گفتار من روشن گردد.
عباسیان از میان دانشمندان، «یحیی بن اکثم» را (به دلیل شهرت علمی وی) انتخاب کردند و مامون جلسه ای برای سنجش میزان علم و آگاهی امام جواد ترتیب داد. در آن مجلس یحیی رو به مامون کرد و گفت: اجازه میدهی سؤالی از این جوان بنمایم؟
مامون گفت: از خود او اجازه بگیر.
یحیی از امام جواد اجازه گرفت. امام فرمود: هر چه میخواهی
بپرس.
یحیی گفت: درباره شخصی که محرم بوده و در آن حال حیوانی را شکار کرده است، چه میگویید؟[2]
امام جواد7 فرمود: آیا این شخص، شکار را در حِلّ (خارج از محدوده حرم) کشته است یا در حرم؟
عالم به حکم حرمت شکار در حال احرام بوده یا جاهل؟
عمدا کشته یا به خطا؟
آزاد بوده یا برده؟
صغیر بوده یا کبیر؟
برای اولین بار چنین کاری کرده یا برای چندمین بار؟
شکار او از پرندگان بوده یا غیر پرنده؟
از حیوانات کوچک بوده یا بزرگ؟
باز هم از انجام چنین کاری ابا ندارد یا از کرده خود پشیمان است؟
در شب شکار کرده یا در روز؟
در احرام عمره بوده یا احرام حج؟!
یحیی بن اکثم از این همه فروع که امام برای این مسئله مطرح نمود، متحیر شد و آثار ناتوانی و زبونی در چهره اش آشکار گردید و زبانش به لکنت افتاد به طوری که حضار مجلس ناتوانی او را در مقابل آن حضرت نیک دریافتند.
مامون گفت: خدای را بر این نعمت سپاسگزارم که آنچه من اندیشیده بودم همان شد.
سپس به بستگان و افراد خاندان خود نظر انداخت و گفت: آیا اکنون آنچه را که نمیپذیرفتید دانستید؟![3]
[1] . در مورد ازدواج امام جواد، در صفحات آینده توضیح خواهیم داد.
[2] . یکی از اعمالی که برای اشخاص در حال احرام، در جریان اعمال حج یا عمره حرام است شکار کردن است. در میان احکام فقهی، احکام حج، پیچیدگی خاصی دارد، از اینرو افرادی مثل یحیی بن اکثم، از میان مسائل مختلف، احکام حج را مطرح میکردند تا به پندار خود، امام را در بن بست علمی قرار دهند!
[3] . مجلسی، بحار الانوار، الطبعهٔ الثانیهٔ، تهران، المکتبهٔ الاسلامیهٔ، 1395 ه. ق، ج 50، ص 75 ـ 76 ـ قزوینی، سید کاظم، الامام الجواد من المهد الی اللحد، الطبعهٔ الاولی، بیروت، مؤسسهٔ البلاغ، 1408 ه. ق، ص 168 ـ 172. راوی این قضیه «ریان بن شبیب» ـ دایی معتصم ـ است که از یاران امام رضا7 و امام جواد و از محدثان مورد وثوق بوده است (قزوینی، همان کتاب، ص 168 ـ شیخ مفید، الارشاد، قم، مکتبهٔ بصیرتی، ص 319 ـ 321 ـ طبرسی، الاحتجاج، نجف، المطبعهٔ المرتضویهٔ، 1350، ص 245 ـ مسعودی، اثبات الوصیهٔ، نجف، منشورات المطبعهٔ الحیدریهٔ، 1374 ه. ق، ص 216 ـ شیخ مفید، الاختصاص، تصحیح و تعلیق: علی اکبر الغفاری، منشورات جماعهٔ المدرسین فی الحوزهٔ العلمیهٔ ـ قم المقدسهٔ، ص 99) .
