2. «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مالا تَفْعَلُونَ؛[1]

ای افراد باایمان، چرا چیزی را که انجام نمی‌دهید (به مردم) می‌گویید.»

3. «کَبُـرَ مَقْتاً عِنْدَ اللهِ أَنْ تَقُولُوا مِالا تَفْعَلُونَ؛[2]

در نزد خداوند، مبغوض و گناه بزرگ است که کاری را که خود انجام نمی‌دهید به دیگران بگویید.»

افکار و نظریاتی که دانشمندان و متفکران به جامعه عرضه می‌کنند، از نظر ارزش، با یکدیگر فرق روشنی دارند؛ هرنظری که روی آن رنج زیاد کشیده شود ارزش بیشتری می‌یابد و مقام برتری پیدا می‌کند.

کشف این مطلب، که صاحب نظر تا چه اندازه روی نظر خود زحمت کشیده و رنج برده و تاچه اندازه مورد اعتماد و اطمینان اوست، برای نوع مردم ممکن نیست؛ ولی ازیک راه می‌توان پایه ارزش فکر و مقدار اعتماد صاحب نظر را به نظر خویش به دست آورد و آن، عمل خود او به نظریه خود است؛ اگر صاحب نظری به نظریه خویش، و قانون‌گذاری به قانونی که برای مردم وضع کرده است، عمل کند، عمل او نشان می‌دهد که به فکر و گفته خود ایمان دارد، وآن را به صورت یک فرضیه و یا تئوری مطرح نکرده است.

بنابراین، نظریه یک متفکر هنگامی در افکار و دیدگاه مردم ارزش پیدا می‌کند که مبتکر آن، قبل از دیگران به آن عمل نماید، در غیر این صورت، هر اندازه هم، فکرْ صحیح و سالم و صد در صد مطابق واقع باشد، در اذهان عامه مردم، به صورت نظریه و فکر متزلزل و مشکوکی در می‌آید که صحت و سقم آن معلوم نیست.

این همان حقیقتی است که امام صادق7 آن را در تفسیر یکی از آیات قرآن مجید[3] با عبارت بسیار کوتاه و در عین حال پر مغز بیان کرده ومی فرماید:

«دانشمند کسی است که رفتار او گفتارش را تصدیق کند، و هر کسی که کردار او، سخن وی را تصدیق نکند، و عمل او بر خلاف گفته‌اش باشد، عالم نخواهد بود.»[4]

ما از این جمله پر مغز همان مطلب را می‌فهمیم که در بالا توضیح داده شد؛ زیرا یک نظریه علمی ـ خواه مکتشف آن بر طبق آن عمل بنماید یا ننماید ـ هر چند در ردیف دانش‌های بشری است و موافقت و مخالفت مبتکر آن، در واقعِ آن تأثیری ندارد؛ ولی در مقام اثبات و در انظار مردم ـ که از حقیقت و چگونگی آن نظر آگاهی ندارند ـ در صورتی، رنگ علم و قیافه دانش به خود می‌گیرد که تطابق رفتار و گفتار او را، آشکارا به دست آورند. اگر رفتار مصلحی با گفتار وی تطبیق نکند آن چنان افکار او در دیدِ مردم بی ارج و بی اثر می‌شود که در اندک مدتی به دست فراموشی سپرده شده و به سان بارانی که برتخته سنگ‌های صاف می‌ریزد[5] آنی در قلوب مردم جای نمی‌گیرد، و برق آسا از خاطره‌ها محو می‌شود.