در آیه‌ی 31 سوره‌ی نور که به سوره‌ی عفت و پاکدامنی و حجاب معروف است، به چندین رفتار عفیفانه اشاره می‌کند[1] که: یکی از آنها وجوب حفظ و کنترل دیده و نگاه است:
«وَ قُل لِلمؤمناتِ یَغضُضنَ مِن أبصارِهِنَّ؛
به زنان مومن بگو چشم‌های خود را (از نگاه هوس آلود) فرو گیرند.»[2]
همچنین در آیه‌ی دیگری می‌فرماید:
«قُل لِلمؤمنینَ یَغُضّوا مِن أبصارِهِم؛
به مردان مؤمن بگو از بعضی نگاه‌های خود(نگاه‌های غیرمجاز) چشم پوشی کنند».[3]
در شأن نزول این آیات آمده: جوانی در بین راه، زنی را می‌بیند و به او چشم می‌دوزد و به دنبال او به راه می‌افتد. طوری غرق نگاه بوده که صورتش به دیوار برخورد می‌کند و مجروح می‌شود، نزد رسول خدا6 می‌رود و ماجرای خود را نقل می‌کند و این آیه نازل می‌گردد.[4]
«یَغْضُضْنَ» از ماده‌ی «غضّ» به معنای کاهش و کم کردن نگاه است.[5] و منظور چشم پوشی از نگاه حرام و غیرضروری و شهوت آلود است. در لزوم عفّت و پاکدامنی و ترک نگاه حرام، بین زن و مرد، فرقی نیست.[6] بدین ترتیب همان گونه چشم چرانی برمردان حرام است، بر زنان نیزحرام است.[7] حضرت رسول 6 می‌فرماید: «از نگاه‌های زیادی بپرهیزید؛ زیرا تخم هوس می‌پراکند و غفلت می‌زاید».[8]
همچنین حضرت عیسی7 می‌فرماید:
«از نگاه به نامحرم بپرهیزید که بذر شهوت را بر دل می‌نشاند و همین برای دچار شدن انسان به فتنه کافی است».
از این رو، کنترل چشم می‌تواند از مهم‌ترین و اساسی‌ترین اصول عفاف باشد که باید در مرتبه‌ی اولی رعایت گردد؛ چرا که چشم دروازه‌ی قلب و روح است و هر چه دیده بیند دل کند یاد.
امام علی7 می‌فرماید:«العین رائد القلب»؛ چشم، دل را به دنبال خود می‌کشد.
بدین ترتیب، کمترین کوتاهی در چشم پوشی از نگاه به نامحرم، تیری مسموم از سوی شیطان است. قلب که عقل انسان را نشانه گرفته و دل و فکر او را مشغول و به دنبال آن غریزه را مشتعل می‌کند و از آن پس فتنه‌ها به دنبال می‌آورد، که گاه جبران ناپذیر است.
به گفته‌ی شاعر:
این نظر از دور چون تیر است و سم عشقت افزون می‌شود صبر تو کـم
کسی که عفّت چشم پیشه کند و نگاه حرام را دنبال نکند، فکرش فراغت و دلش آرامش می‌یابد و اوصافش نیکو گشته و در نتیجه خداوند شیرینی ایمان و عبادت را به او می‌چشاند و به ازای فروبستن چشم از حرام، قدرت مشاهده‌ی شگفتی‌های عالم و عظمت الهی را می‌یابد.
حضرت زهرا6 همان کسی است که زن نیکو و شایسته را زنی می‌داند که مردی را نبیند و مردی او را نبیند. و هنگام تقسیم کارها بین او و همسرش توسط پیامبر6 و از معاف شدن از کار در بیرون از منزل، و پرداختن به کارهای داخل منزل و دوری از اختلاط با مردان و محفوظ ماندن از نگاه نامحرمان ابراز رضایت و خشنودی می‌کند.
روایت است که؛ رسول خدا6 در زمینه‌ی تقسیم کار این گونه داوری کردند: فاطمه3 را مأمور به انجام امور داخل خانه نمود و علی7 رانیز به امور خارج از خانه مامور ساخت. دختر پیامبر از این تقسیم کار فوق العاده خوشحال شد و چنین اظهار داشت: جز خداوند نمی‌داند که من از چنین تقسیم کار چقدر خوشحال شدم زیرا پدرم رسول خدا مرا از گریبانگیر شدن با مردان معاف داشته است.
[1]. برگزیده تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج 3، ص 289.
[2]. سوره نور، آیه 31.
[3]. سوره نور، آیه 30.
[4]. تفسیر نور، محسن قرائتی، ج 8، ص 173.
[5]. قاموس قرآن، قرشی، ج 5، ص 105.
[6]. تفسیر نور، قرائتی، ج 8، ص 176
[7]. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج 3، ص 21.
[8]. میزان الحکمهٔ، ری شهری، ج 13، ح 20245.
