یکی از عوامل استحکام خانواده و اجتماع، ملکه‌ی نفسانی عفاف است که اگر در جان پرورانده شود به ثمر نشسته و حاصل آن مصونیت و در نتیجه قرب و نزدیکی به خداوند خواهد بود. در این‌جا حجاب وعفاف را در سیره حضرت زهرا مورد بررسی قرار می‌دهیم.
در آغاز واژه‌ی عفاف را تعریف کرده و سپس با توجه به آیات و روایات وسیره آن حضرت به توضیح عفاف در گفتار و نگاه و پوشش و کردار پرداخته و تبیین می‌کنیم که زنان در برابر نامحرم باید از هرگونه خودنمایی و رفتار و کردار و سخن و حرکات جلوه گرانه که به دور از شأن زنانه است و موجب تحریک مردان می‌گردد، خودداری نمایند وبا الگوگیری از رفتار ومنش آن حضرت موجب تعالی خود وجامعه گردند.
دین مبین اسلام، به عنوان آیین جامع و کامل خداوند متعال، در حمایت از شخصیت انسانی و معنوی زن در جهت حفظ عفّت عمومی، دستورهای حکیمانه‌ای مبتنی بر لزوم رعایت عفّت و حیا در ابعاد گوناگون صادر نموده است.«البته عفاف مخصوص زنان نیست و مردان نیز باید عفیف باشند ولیکن چون مردان به دلیل داشتن قدرت جسمانی و برتری جسمانی این توانایی را دارند که به زن ظلم کنند و برخلاف میل او رفتار نمایند، از این رو اسلام بر روی عفّت زن تاکید بیشتری نموده است».[1]
قرآن یکی از ویژگی‌های مؤمنان راستین را، عفاف و پاکدامنی می‌داند و می‌فرماید:
«وَالّذینَ هُم لِفُروجِهِم حافِظونَ؛
آنان [مومنان] کسانی هستند که دامان خویش را از بی عفتی حفظ می‌کنند».[2]
در فضیلت عفاف روایات بسیاری آمده از جمله:
«افضل العباده العفاف؛
برترین عبادت، عفت است.»
«العفّه رأس کلّ خیر؛
عفت در رأس همه‌ی خوبی‌ها است.»
«العفّه افضل الفتوّه؛
عفت برترین جوانمردی است.»
«العفّه افضل شیمه؛
عفّت برترین خصلت است.»
«العفاف یصون النفس و ینزّهها عن الدنایا؛
عفت نفس را مصون و آن را از پستی دور نگه می‌دارد.»
«العفاف زهاده؛
عفت پارسایی است.[3]»
با دقت در آیات و روایات درمی یابیم عفّت به معنی مناعت و آن حالت نفسانی است که [انسان را] از غلبه‌ی شهوت باز دارد.[4]
و هم چنین به معنی پارسایی و پرهیزکاری و بازداشتن از حرام است.[5]
به طور کلی، عفت را می‌توان یک صفت انسانی و ملکه‌ی نفسانی و زینت باطنی دانست که موجب می‌شود تمام اعمال و حرکات و گفتار و پوشش انسان، عفیفانه و فاقد رذیلت‌های شهوانی و هوس مآبانه باشد.[6]
عفاف از یک سو به عنوان یک مسأله‌ی اصلی و بنیادین و فراتر از حجاب و پوشش مطرح است و از سوی دیگر، رابطه‌ی تنگاتنگی با آن دارد؛ چرا که به عنوان یک خصلت و ارزش اختیاری، پوشش را به ارمغان می‌آورد و به طور کلی، می‌توان حجاب را میوه و ثمره‌ی عفاف دانست.
گفتنی است، شرم، حیا، اشتیاق به عفاف و پاکدامنی، یک تدبیر نهفته در خلقت و فطرت زن است که او را وادار می‌سازد به طور ناخودآگاه، خود را ازچشم نامحرم بپوشاند. به عبارت دیگر، گرایش زن به حفظ عفّت خویش، از احساس فطری و الهام غریزی وی نشأت می‌گیرد.
حضرت زهرای اطهر3 بانوی بزرگواری که مظهر کمالات الهی او برترین اسوه‌ی انسان‌ها به ویژه زنان می‌باشند، از نظر عفاف و حجاب الگوی بی نظیری هستند که با دقت در سیره و زندگانی آن حضرت به اوج عظمت ایشان در همه‌ی عرصه‌ها، به ویژه حیا و عفت و حجاب، می‌توان پی برد.
در این راستا، به طور کلی جلوه‌های عفاف وحجاب در سیره حضرت زهرا3 را در چند محور مورد بررسی قرار می‌دهیم:
[1]. تدوین آیینه زن، امیر حسین بانکی پور.
[2]. سوره مؤمنون، آیه 5.
[3]. میزان الحکمهٔ، محمدی ری شهری، حدیث 13120 تا 13140.
[4]. قاموس قرآن، قرشی، ج 5، ص 19.
[5]. فرهنگ بزرگ جامع نوین، احمد سیاح، ج 2، ص 1305.
[6]. آسیب شناسی شخصیت زن، محمد رضا کوهی، ص 293.
