آنچه ابوبکر از اوصاف رسول الله6 بیان می‌‌‌کند اوصافی است که در قرآن آمده و عملاً در زندگی رسول الله6 ملاحظه شده است. در آیه 29 سوره مبارکه فتح بعضی از این اوصاف به (و الذین معه) نسبت می‌‌‌دهد. اینجا طرح یک شبهه شده که مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر4 به بررسی آن پرداخته چون بعضی از دوستان درباره این مسأله سؤال می‌‌‌کردند برای آگاهی آن دوستان و کلیه خوانندگان محترم متن آن بدون کوچک‌‌ترین تصرفی ذکر می‌‌‌شود:
قرآن كريم مى‌فرمايد: ﴿مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّـهِ وَ الَّذينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّـهِ وَ رِضْواناً سيماهُمْ في وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْراةِ وَ مَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوى عَلى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّـهُ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظيماً﴾.[1]
«محمّد6 فرستاده خداست و افرادى كه با او هستند در برابر كفّار سرسخت و شديد، و در ميان خود مهربانند پيوسته آن‌ها را در حال ركوع و سجود مىبينى در حالى كه همواره فضل خدا و رضاى او را مىطلبند نشانه آن‌ها در صورتشان از اثر سجده نمايان است اين وصف آنان در تورات و وصف آنان در انجيل است، همانند زراعتى كه جوانههاى خود را خارج ساخته، سپس به تقويت آن پرداخته تا محكم شده و بر پاى خود ايستاده است و بقدرى نموّ و رشد كرده كه زارعان را به شگفتى وامىدارد اين براى آن است كه كافران را به خشم آورد (ولى) كسانى از آن‌ها را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادهاند، خداوند وعده آمرزش و اجر عظيمى داده است.»
اين آيه شامل تمام ياران رسول خدا6 و از جمله خلفاى سه گانه مى‌شود و ثابت مى‌كند كه آن‌ها در برابر مشركان سخت گير و با مسلمانان مهربان بوده‌اند؛ حال چگونه مى‌توان پذيرفت كه حق علي بن ابوطالب7 را غصب كرده باشند، به خانه او هجوم آورده و حتى دختر رسول خدا را كتك زده باشند؛ تا جايى كه فرزندش محسن سقط شود؟!
آيا اين اتهاماتى كه به خلفا مى‌زنيد، مخالف نص صريح قرآن كريم نيست؟
نقد و بررسي:
اين آيه شامل همه صحابه نمى‌شود:
از جمله آياتى كه اهل سنت براى اثبات عدالت تمام صحابه و به ويژه خلفاى سه گانه استناد مى‌كنند، آية فوق است و مدعى هستند كه خداوند تمام اصحاب رسول خدا را «أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ»، «رُحَماءُ بَيْنَهُمْ» توصيف و به همه آن‌ها وعده آمرزش و پاداش عظيم داده است.
در پاسخ مى‌گوييم: اين آيه هرگز عدالت تمام صحابه را ثابت نخواهد كرد؛ زيرا منظور از «معيت» در «وَ الَّذينَ مَعَهُ» فقط به معناى معيت و همراهى جسمانى نيست؛ بلكه مقصود معيت روحى و ايمانى است و منظور كسانى هستند كه از اوصاف ياد شده در آيه برخوردار بوده‌اند.
خداوند در اين آيه براى همراهان رسول خدا6 صفات و ويژگی‌هاى را مى‌شمارد كه با بررسى زندگى صحابه، درمى‌يابيم كه برخى از صحابه از اين ويژگی‌ها برخوردار نبوده‌اند؛ بنابراين آيه شامل همه آن‌ها نمى‌شود و فقط شامل كسانى مى‌شود كه اين ويژگی‌ها را دارا بوده‌اند:
از جمله ویژگی‌هایى كه خداوند براى همراهان رسول خدا6 مى‌شمارد، «أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ؛ در برابر كفّار سرسخت و شديد بودن» است.
تاريخ زندگى صحابه و گريزهاى آن‌ها در جنگ‌هاى صدر اسلام اين واقعيت را به اثبات مى‌رساند كه برخى از صحابه داراى اين ويژگى نبوده‌اند. فرار در جنگ احد، خيبر و حنين و تنها ماندن رسول خدا6 به همراه عدة كمى از صحابه، بهترين شاهد و گواه بر اين مطلب است.
خداوند در قرآن كريم در باره گريز صحابه در جنگ احد مى‌فرمايد:
افرادى كه در روز روبرو شدن دو جمعيت با يكديگر (در جنگ احد)، گريختند، شيطان آن‌ها را بر اثر بعضى از گناهانى كه مرتكب شده بودند، به لغزش انداخت و خداوند آن‌ها را بخشيد. خداوند، آمرزنده و بردبار است.[2]
و در آيه 25 سوره توبه مى‌فرمايد:
«خداوند شما را در جاهاى زيادى يارى كرد (و بر دشمن پيروز شديد) و در روز حنين (نيز يارى نمود) در آن هنگام كه فزونى جمعيّتتان شما را مغرور ساخت، ولى (اين فزونى جمعيّت) هيچ به دردتان نخورد و زمين با همه وسعتش بر شما تنگ شده سپس پشت (به دشمن) كرده، فرار نموديد!»[3]
اين دو آيه ثابت مى‌كنند كه صحابه در جنگ احد و حنين فرار كرده‌اند. در جنگ حنين بيش از دوازده هزار نفر به همراه رسول خدا در اين جنگ شركت كرده بودند؛ اما در هنگام نبرد ـ جز عده كمى ـ همگى فرار كرده و رسول خدا را در ميان لشكر دشمن تنها گذاشتند.
حال چگونه مى‌توان ادعا كرد كه تمام صحابه «أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ» بوده‌اند؟
بنابراين، آيه شامل تمام صحابه نمى‌شود و بلكه فقط شامل كسانى مى‌شود كه در نبردها حقيقتاً بر كفار سختگير بوده و در برابر آن‌ها ايستادگى كرده‌اند.
ويژگي دومى كه خداوند براى همراهان رسول خدا6 مى‌شمارد، اين است كه آن‌ها با يكديگر مهربان بوده‌اند. با بررسى تاريخ صدر اسلام، مى‌بینيم كه اين ويژگي نيز در همه صحابه وجود نداشته است؛ زيرا در صدر اسلام ميان صحابه جنگ‌ها و خونريزي‌هايى اتفاق افتاده است كه كاملاً عكس اين مسأله را به اثبات مى‌رساند. گردآمدن صحابه از اطراف و اكناف ممالك اسلامى و كشتن عثمان بن عفان، جنگ‌هاى جمل، صفين و نهروان كه در همه آن‌ها صحابه نقش اصلى را در دو طرف داشته‌اند، بهترين شاهد و دليل بر اثبات اين مطلب است.
آيا خلفاء «أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ» بودند؟
از آن جايى كه هدف اصلى اهل سنت از استناد به اين آيه، تبرئه خلفاى سه گانه و انكار هجوم به خانه حضرت زهرا3 و شهادت آن حضرت است، در اين جا به بررسى سيره و زندگى خلفاى سه گانه مى‌پردازيم تا ببينيم كه آيا خلفاى سه گانه داراى چنين ویژگی‌هایى بوده‌اند تا آيه شامل حال آن‌ها شود، يا خير؟
پيش از ورود به اصل بحث مطالبى به صورت مختصر در باره حكم گريز از جنگ مى‌آوريم:
[1] . سوره الفتح، آیه 29.
[2] . سوره آل عمران، آیه 155.
[3] . سوره التوبهٔ، آیه 25.
