تاریخ حمایت یثربیان از پیامبر به یک‌سال پیش از هجرت در پیمان عقبه دوم باز مى‌گردد. در میان جمع بیعت کننده با پیامبر دو تن از سران تیره‌هاى اوسى (بنى عبد الأشهل) و خزرجى (بنى سلمه) نیز حضور داشتند که پیامبر با وعده آنان حاضر شد به یثرب مهاجرت کند. بیعت کنندگان در بیعت عقبه تعهد کردند همچون زنان و فرزندان خود از پیامبر دفاع کنند.
به رغم صدور حکم جهاد در سال نخست هجرى هیچ یک از اهالى یثرب در اعزام‌هاى نخستین پیامبر براى تعرض به‌کاروان‌هاى تجارى قریش حضور نداشتند.[1] با بالا گرفتن نزاع میان قریشیان مکه و قریشیان مهاجر، جنگ‌هاى متعددى روى داد و رابطه‌اى نو، میان مسلمانان یثربى و مهاجران شکل گرفت که سرآغاز آن جنگ بدر بود.
این جنگ زمانى آغار شد که پیامبر به‌کاروان قریش در بدر دست نیافت و چون متوجه نزدیک شدن سپاه اعزامى از مکه شد با یاران خود مشورت کرد؛ اما به آمادگى مهاجران و نظرات آنان اکتفا نکرد و از انصاریان حاضر نیز نظرخواست، زیرا انصار طبق پیمان عقبه دوم متعهد به نصرت آن حضرت در خارج از مدینه نبودند[2].
آنگاه سعدبن‌معاذ از سران انصار برخاست و خود و دیگر انصار حاضر را تابع پیامبر و وحى الهى دانست[3]، از این‌روى حمایت یثربیان که تا این زمان محدود به دفاع از مهاجران در یثرب بود از آن فراتر رفت و به دیگر رویارویی‌هاى پیامبر تسرى یافت. حضور یثربیان در لشکرکشی‌هایى چون بدر الموعد، سویق، خیبر، فتح مکه، موته، تبوک و غزوات دیگر نشانى از این امر است.
در سوره انفال پس از بیان حوادث جنگ بدر، و در آیات پایانى این سوره براى اشاره به مسلمانان یثربى، از عبارت‌هایى چون «.. . وَ الَّذِينَ. .. نَصَرُوا. ..» استفاده شده است و نشان مى‌دهد که هنوز واژه انصار به نامى براى آنها تبدیل نشده است (سال دوم هجرى) ؛ اما در آیات سوره توبه نام انصار در کنار نام مهاجران آمده و نشان مى‌دهد که چنین واژه‌اى در سال ششم به‌کار مى‌رفته و براى همگان شناخته شده بوده است: «.. . الْمُهاجِرينَ وَ الْأَنْصارِ. ..»[4]
واژه انصار مى‌توانست حس معنوى ویژه‌اى در میان بومیان مسلمان یثرب ایجاد کند، به گونه‌اى که آنان خود را یاران و سربازان خداوند احساس کنند و بر ایمان و نگرش آنها به زندگى تأثیرى عمیق بر جاى نهد. انتظار جهاد[5]، پیشتازى در نبرد، آمادگى براى شهادت[6]، شجاعت[7] و آمار شهدا و زخمی‌هاى آنان مى‌تواند نشانى از این تأثیر باشد.
افزون بر نصرت نظامى باید به نقش انصار در تبلیغات بر ضد دشمنان پیامبر و رویارویى با تبلیغات منفى آنان اشاره کرد. این نقش را شاعران برجسته و شهره انصارى برعهده داشتند. در این زمینه به سه تن از شعراى یثربى چون حسان بن ثابت، کعب بن مالک و عبدالله بن رواحه اشاره شده است.[8]
[1] . المغازى، ج 1، ص 11؛ الطبقات، ج 2، ص 4.
[2] . الطبقات، ج 2، ص 6 .
[3] . همان، ص 14؛ تاریخ طبرى، ج 2، ص 141.
[4] . سوره توبه، آیه 9، 100، 117)
[5] . الطبقات، ج 2، ص 151؛ الثقات، ج 1، ص 224.
[6] . تاریخ طبرى، ج 2، ص189؛ اسدالغابه، ج5، ص30؛ الاصابه، ج 6، ص 357.
[7] . المغازى، ج 1، ص 282.
[8] . الاغانى، ج 4، ص 144؛ تاریخ دمشق، ج 28، ص 96؛ اسدالغابه، ج 2، ص 4.
