از تفاسیر می‌توان استفاده کرد که عنوان جاهلیت در قرآن، با بار مفهومی متفاوت، بر اعراب پیش از اسلام اطلاق شده است و در اینکه این اصطلاح از چه زمانی رایج شد، از «ابن خالویه» نقل است؛ که این کلمه از مستحدثات اسلام است[1] و به زمان قبل از بعثت گفته می‌شود.[2] عسقلانی نیز در شرح بر صحیح بخاری این معنا را غالب شمرده است.[3]
از معاصران نیز برخی گفته‌اند: با ظهور اسلام، اصطلاح جاهلیت مطرح شد[4] لیکن از اشعار به جای مانده از دوران جاهلیت بر می‌‌آید که مردم آن عصر، از این که خود را جاهل و خیره سر واهل شرارت و جاهل بنامند، هیچ باکی نداشتند، هم چنان که پیش‌تر گذشت.
در اینکه آیا عصر جاهلیت شامل یک مقطع زمانی است؛ مثلاً 500 سال قبل از اسلام و آیا به محدودة معین جغرافیایی در جزیرهٔ العرب گفته می‌شود؟ یا این که جاهلیت، عبارت از آداب و رسوم و عقایدی است که می‌تواند در هر زمان و مکانی و در هر نژاد و مردمانی یافت شود.
شک نیست که جاهلیت، با همة جنبه‌های شرک آمیزش و اخلاق مبتنی بر عصبیت و خون خواری و تبهکاری‌اش، به سال‌های قبل از اسلام گفته شده است.[5] قرآن نیز در چهار مورد، از عنوان جاهلیت نام برده و دلیل این نامگذاری بر آن عصر را دو چیز شمرده است:
1. رواج بت پرستی و جهل در میان مردم آن زمان.
2. رواج دشمنی و خون‌ریزی میان عشایر و قبایل.
به هر حال می‌شود گفت جاهلیت حالتی است که عرب پیش از اسلام داشتند و نسبت به خدا، پیامبران، ادیان یا معاد آگاهی نداشتند و بت می‌پرستیدند و افتخار به انساب خود نموده و متکبر و خود خواه بوده‌اند.
مسیحیان نیز بر زمان‌های پیش از بعثت حضرت مسیح، واژة جاهلیت را اطلاق کرده‌اند و این برای آن بودکه بگویند؛ آن‌ها از علم و ملکوت الهی دور بوده‌اند.[6]
به بخشی از تاریخ، «جاهلیت اُولیٰ» گفته‌اند. مقصود از جاهلیت اُولیٰ جاهلیت قدیمی است که آن را «جاهلیت جُهَلا» نیز میگفتند و آن، زمان تولّد حضرت ابراهیم است که زنان پیراهن مروارید دوز به تن میکردند و در میان راه‌ها خود را به مردان عرضه میداشتند. برخی نیز گویند: دوران میان آدم و حضرت نوح است. و عدّه‌ای هم گفته‌اند؛ مقصود جاهلیت زمان کفر پیش از اسلام است.
[1] . لغت نامه دهخدا، «مادة جاهلیت».
[2] . همان مدرک.
[3] . همان مدرک.
[4] . دکتر جواد علی، تاریخ مفصل عرب قبل از اسلام، چاپ بیروت، دار العربی، ص 27.
[5] . شوقی ضعیف، العصر الجاهلی، ترجمه: علی رضا ذکاوتی قراگوزلو، چاپ تهران، انتشارات امیر کبیر، ص 47.
[6] . دکتر جواد علی، تاریخ مفصل عرب قبل از اسلام، چاپ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ص 27.
