۱ـ «حضرت مهدي ارواحنا فداه»:
لَا يَحِلُّ لِأَحَدٍ أَنْ يَتَصرَّفَ في مالِ غَيْرِهِ إِلَّا بِإِذْنِه.
کسي حق ندارد در مال ديگري بدون اجازة او دخل و تصرف نمايد.[1]
۲ـ «مولي اميرالمؤمنين7»:
أعظمُ الخطايا اِقتِطاعُ مالِ امرِيءٍ مُسلِمٍ بِغَير حَقٍّ.
عظيم‌ترين گناهان، خوردنِ به ناحق و تجاوز به مال يک مسلمان است.[2]
۳ ـ «امام جعفرصادق7»:
لَيسَ بِوَلِيٍّ لي مَن أَكَلَ مالَ مؤمنٍ حَراماً.
هر کس مال مؤمني را به ناحق بخورد پيرو من نيست.[3]
۴ ـ «امام جعفرصادق7»:
ما عُبِدَ اللهُ بِشيءٍ اَفضلَ مِن اداءِ حَقِّ المُؤمِنِ.
هيچ عبادتي بالاتر از اداي حق مؤمن نيست.[4]
۵ ـ «مولي اميرالمؤمنين7»:
جَعَلَ اللهُ سُبحانَهُ حُقوقَ عِبادِهِ مُقَدَّمَةً لِحُقوقِهِ.
خداوند سبحان حقوق بندگانش را مقدمة رسيدن به حقوق خود قرار داده است.[5]
۶ ـ «امام جعفر صادق7»:
لَو أَنَّ الناسَ أَدُّوا حُقوقَ اَموالِهِم لَكانوُا عايِشينَ بَخَير.
مردم اگر حقوق و واجبات مالي خود را ادا مي‌کردند مسلّماً همه از يک زندگي مطلوب و رضايتبخشي برخوردار مي‌شدند.[6]
۷ ـ «امام محمّد باقر7»:
اوَّلُ قطرةٍ مِنَ الشَّهيدِ كفّارَةٌ لِذُنوبِهِ اِلاّ الدَّين فَاِنَّ كفّارَتَه قَضاءُه.
اوّلين قطرة خون شهيد کفارة گناهان او است مگر قرض و بدهکاري او که کفاره‌اش ادا کردن آن است (بدهي و حق‌الناس شهيد را وارثان بايد ادا كنند).[7]
۸ـ «پيامبر گرامي اسلام6»:
وَ صاحِبُهُم مُحتَبِسٌ علي بابِ الجَنّةِ بِثَلاثةِ دَراهِمٍ لفلانِ اليَهودي، وَ کانَ شَهيداً!
يکي از افراد (فلان قبيله) که شهيد شده به خاطر سه درهم که به فلان يهودي بدهکار بوده بر دَرِ بهشت زنداني گشته و به وي اجازة ورود نمي‌دهند![8]
۹ـ «مولي اميرالمؤمنين7»:
الحَجَرُ الغَصبُ في الدّارِ رَهنٌ عَليٰ خَرابِها!
وجود يک آجر غصبي در بناي يک خانه، رهن بر ويراني آن خانه خواهد بود![9]
۱۰ـ «پيامبر گرامي اسلام6»:
أَعطِ الأَجيرَ اَجرَهُ قَبلَ أَن يَجِفَّ عَرقُهُ.
مزد کارگر را پيش از آنکه عرق بدنش خشک شود به او بپرداز.[10]
۱۱ ـ «پيامبر گرامي اسلام6»:
مَن ظَلم اَجيراً أَجرَهُ احبَطَ اللهُ عَمَلهُ وَ حرَّمَ عَليهِ ريحَ الجَنَّةِ.
کسي که به اجير و کارگر خود ستم کند و حق او را نپردازد خداوند اعمال نيکش را به کلي تباه و بوي بهشت را بر وي حرام خواهد نمود.[11]
۱۲ ـ «امام جعفرصادق7»:
مَن اَكَلَ مِن مالِ اَخيهِ ظُلماً وَ لَم يَرُدَّهُ اِلَيهِ اَكَلَ جَذوَةً مِنَ النّارِ يَومَ‌الِقيامَةِ.
کسي که از مال برادر ديني خود به ناحق بخورد و آن را به صاحبش برنگرداند خوراک او در روز قيامت شعله‌هاي آتش خواهد بود.[12]
۱۳ ـ «مولي اميرالمؤمنين7»:
لايُعابُ المَرءُ بِتأخيرِحَقِّهِ اِنّما يُعابُ مَن اَخَذَ ما لَيسَ لَهُ.
کسي که گرفتن حق و طلب خود را به تأخير بيندازد مورد سرزنش واقع نمي‌شود، سرزنش متوجه آن کسي است که چيزي که مال او نيست بدان تعّدي و تجاوز نمايد.[13]
۱۴ـ «پيامبر گرامي اسلام6»:
مَن أَخَذ أَرضاً بِغيرِ حَقٍّ كُلِّفَ أَنْ يَحمِلَ تُرابَها اِلي المَحشَرِ!
هر کس به ناحق زميني را تصرف کند (فردا) وادار مي‌شود که خاک آن را تا محشر قيامت بر دوش خود بار نمايد![14]
۱۵ـ «امام جعفر صادق7»:
لايُصلِحُ شِراءُ السَّرِقَةِ و الخِيانَةِ اذا عُرِفَت.
کسي که مال سرقت و غصبي را شناخت ديگر حق خريد آن را ندارد.[15]
۱۶ ـ «حضرت فاطمه زهرا3» :
جَعَلَ اللهُ تَرْكَ السَّرِقَةِ ايجاباً لِلْعِفَّةِ.
خداوند، احتراز و پرهيز از سرقت را جهت مصونيت و امنيت اجتماعي واجب فرموده است.[16]
۱۷ ـ «امام جعفر صادق7»:
السُّرّاقُ ثَلاثَةٌ: مانِعُ الزّكاةِ وَ مُستَحِلُّ مُهورِ النِّساءِ! وَ كَذلِكَ مَنِ اسْتَدانَ دَيناً وَ لَم يَنوِ قَضاءَهُ.
دزدان سه نفرند: کسي که زکات و وجوهات خود را نمي‌پردازد و کسي که (خوردن) مهرية زنان را براي خود حلال مي‌داند! و آن کس که قرض مي‌گيرد و قصد پرداختن آن را نداشته باشد.[17]
۱۸ـ «مولي اميرالمؤمنين7»:
أَدِّ الأَمانَةَ إذاَ ائْتُمِنتَ وَ لا تَتَّهِمْ غَيرَكَ إِذاَ ائْتَمَنتَهُ.
امانتي كه به تو سپردند به صاحبانش برگردان و تو نيز كسي‌كه او را امين و امانت‌دار خود دانستي مورد شك و اتهام قرار مده.[18]
۱۹ ـ «پيامبر گرامي اسلام6»:
حُرمةُ مالِ المُسلِم كَحُرمَةِ دَمِهِ.
حرمت داشتن مال يک مسلمان همچون حرمت خون و جان او است (مراعات آن بر همه واجب است).[19]
۲۰ ـ «امام جعفر صادق7»:
اَلمِرصادُ قَنطَرةٌ علي‌الصِّراطِ لايجوزُها عبدٌ بمَظلَمةِ عَبدٍ.
مرصاد (کمينگاه) جايگاه رفيعي است بر روي پل صراط که (فردا) هيچ بنده‌اي که حق و مظلمه‌اي از مظالم عباد به گردنش باشد از آن عبور نخواهد کرد.[20]
۲۱ـ «پيامبر گرامي اسلام6»:
مَن غَشَّ مُسلِماً في شِراءٍ أو بَيعٍ فَلَيسَ مِنّا وَ يُحشرُ يَومَ‌القِيامَةِ مَع‌اليهودِ لِأَنَّهُم أَغَشُّ الخَلقِ لِلمُسلمين.
کسي که با مسلماني در معاملة خريد و فروش تقلب و خيانت کند پيرو ما نيست و در قيامت با قوم يهود که خيانتکارترين خلق خدا نسبت به مسلمانان به شمار مي‌آيند محشور خواهد شد.[21]
۲۲ـ «مولي اميرالمؤمنين7»:
وَقودُ النّارِ يومَ القِيامَةِ كُلُّ بَخيلٍ بِمالِهِ عليَ الفُقَراءِ و كُلُّ عالِمٍ باعَ الدّينَ بِالدُّنيا.
دو دسته، فرداي قيامت هيزم جهنم خواهند بود: آدم بخيلي که وجوهات و حق فقرا را از مال خود نپردازد و ديگر عالِمي که دين خود را به دنياي خود بفروشد.[22]
۲۳ـ «مولي اميرالمؤمنين7»:
إنَّ اللهَ سُبحانَهُ فَرَضَ في‌اَموالِ الأغنياءِ اَقواتَ الفُقراءِ، فَما جاعَ فقيرٌ اِلاّ بِما مَنَع غنيُّ.
خداوند سبحان خوراک فقرا را در اموال اغنيا قرار داده، هر فقيري که گرسنه بماند در نتيجة دريغ داشتن يك غني از مال خود بوده است.[23]
۲۴ـ «پيامبر گرامي اسلام6»:
مَن ظَلَمَ أَحَداً وَفاتَه فَليَستَغفِر اللهَ لَهُ فَاِنَّهُ كَفّارَةٌ لَه.
هر کس که به ديگري (در غير اموال) ظلم و ستمي کرده و ديگر دسترسي به او ندارد، از خدا برايش طلب مغفرت و آمرزش كند کفارة خطاهايش خواهد بود.[24]
۲۵ـ «امام موسي بن جعفر7»:
إنّ مِن أَوجَبِ حَقِّ أخيكَ أنْ لاتَكتُمَه شيئاً ينفَعُهُ لأَمرِ دُنياهُ وَ لِأَمرِ آخِرَتِه.
يکي از واجب‌ترين حقوق برادر ديني تو اين است که چيزي که به نفع دنيا و آخرت او باشد از وي پنهان نداري.[25]
۲۶ـ «مولي اميرالمؤمنين7»:
حَقُّ الوالِدِ عَلَي الوَلدِ أَن يُطيعَهُ في كُلِّ شَيءٍ اِلاّ في مَعصِيَةِ اللهِ سُبحانَه.
حق پدر بر اولاد آن است که جز در گناه و نافرماني خداي سبحان در همه‌چيز از پدر خود اطاعت نمايد.[26]
۲۷ـ «امام محمّد باقر7»:
ما مِن عَبدٍ مَنعَ زَكاةَ مَالِهِ شيئاً اِلاّ جَعَلَ اللهُ ذلِكَ يَومَ القيامَةِ ثُعباناً مِن نارٍ طَوقاً في عُنُقِه يَنهَشُ مِن لَحمِهِ حَتّي يَفرغَ مِن الحساب.
هر کس که زکات و وجوهات مالي خود را نپردازد خداوند همان را در روز قيامت اژدهايي آتشين بر گردن او طوقي قرار مي‌دهد که گوشت بدنش را نيش مي‌زند تا از حساب فارغ گردد.[27]
۲۸ـ «امام جعفر صادق7»:
اَشَدُّ مايكونُ الناسُ حالاً يَومَ القيامَةِ اذاقامَ صاحبُ الخُمسِ فَقالَ: يا رَبِّ خُمسي؟
سخت‌ترين حالات خلق‌الله در روز قيامت زماني است که طلبکار خمس سر بلند کرده و ندا کند: خدايا خمس من چه شد؟[28]
۲۹ـ «امام جعفر صادق7»:
مَن حَبَس حَقَّ المُؤمِنِ، اَقامَهُ اللهُ يَومَ القِيامَةِ خَمسَمِأَةَ عامٍ عَلي رِجلَيهِ حتّي يسيلَ مِن عَرَقِهِ أَودِيَةٌ. . . ثُمّ يُؤمَرُ بِه اِلي النّار!
هر کس حق يک مؤمن را در نزد خود حبس کند خداوند در روز قيامت او را پانصد سال سر پا نگه مي‌دارد آنچنان که سيلاب‌هاي عرق از او به جريان مي‌افتد. . . آنگاه با فرمان به دوزخ افکنده مي‌شود![29]
۳۰ـ «امام جعفرصادق7»:
اِنَّ الله لايَرفَعُ اِلَيهِ دُعاءَ عَبدٍ في بَطنِهِ حرامٌ أَو عِندَهُ مَظلِمةٌ لِأَحَدٍ مِن خَلقِه.
خداوند دعاي کسي که در شکمش لقمة حرام و يا به گردن او مظالم يکي از عباد باشد اجابت نمي‌کند[30]
۳۱ـ «مولي اميرالمؤمنين7»:
لاتُضيعَنَّ حَقَّ اَخيك اِتّكالاً عَلي ما بَيْنَكَ و بَينَهُ فاِنَّهُ لَيسَ لَكَ بِأَخٍ مَن أَضَعتَ
حَقَّهُ.
حق برادر ديني خود را به خاطر سابقه‌اي که با يکديگر داريد ضايع مکن که با اين کار برادري‌تان نيز از بين خواهد رفت.[31]
۳۲ـ «امام جعفرصادق7»:
لايُخرَجُ الرّجُلُ مِن مَسقَطِ رأسِه بِالدَّيْنِ.
هيچ‌کس حق ندارد بدهکار خود را (به خاطر عدم توانائي پرداخت بدهي) از خانه و كاشانة خود بيرون کند. (كه خانه‌اش را بفروشد و بدهي‌اش را پرداخت نمايد).[32]
۳۳ـ «امام محمدباقر7»:
مَن سَرَّهُ أن يَقيَهُ اللهُ مِن نَفَحاتِ جَهنَّمَ فَليُنظِرْ مُعسِراً أَو لِيَدَعْ لَهُ مِن حَقِّه.
هر کس دوست دارد که خدا (فردا) او را از عذاب جهنم ايمن بدارد بدهکار تنگدست خود را مُهلت دهد يا مقداري از طلب خود صرفنظر نمايد (به او ببخشد).[33]
۳۴ـ «امام جعفرصادق7»:
أَنظرَ مُعسِراً كانَ لهَ عليَ اللهِ في كُلِّ يَومٍ صَدَقَةٌ بِمثلِ مالَهُ عَلَيهِ حتّي يَستوفِيَ حقَّه.
هر کس که بدهکار تنگدست خود را مهلت دهد خداوند به تعداد هر روز مُهلت، به اندازة طلب او برايش صدقه مي‌نويسد تا زماني كه طلب خود را دريافت نمايد.[34]
۳۵ـ «پيامبر گرامي اسلام6»:
كما لا يحلُّ لِغَريمِك أنْ يُمطِلَكَ وَ هُوَ موسِرٌ فَكَذلِكَ لايَحِلُّ لَكَ أنْ تُعسِرَهُ اذا عَلِمْتَ اَنّهُ مُعسِرٌ.
همان طور که بدهکار تو در حال تمکّن حق ندارد در پرداخت بدهي خود سهل‌انگاري نمايد تو نيز در صورت نداري او نبايد که وي را تحت فشار قرار دهي.[35]
۳۶ـ «امام جعفر صادق7»:
أَيُّما مُؤمنٍ حَبَسَ مُؤمِناً عَن مالِهِ وَ هُوَ مُحتاجٌ اِليهِ لَم يَذُقْ وَ اللهِ مِن طَعامِ الجَنَّةِ وَ لايَشرَبُ مِن الرّحيقِ المَختوم.
هر کس از پرداختن مال مؤمني که در نزد او است و او بدان احتياج دارد خودداري کند، به خدا قسم که نه از طعام بهشتي خواهد چشيد و نه از شراب ناب آن خواهد نوشيد.[36]
۳۷ـ «امام جعفرصادق7»:
اذا ارادَ اَحدُكُم أَن يُستجابَ لَهُ فَليُطَيّبْ كَسْبَهُ وَ لِيَخْرُجْ مِن مَظالِمِ النّاسِ.
اگر کسي بخواهد دعايش مستجاب شود بايد که درآمدش حلال و طَيِّب باشد و از حقّ الناس و مظالم عباد چيزي به گردنش نباشد.[37]
۳۸ـ «پيامبر گرامي اسلام6»:
لا خَيرَ في صُحبةِ مَن لايَري لَكَ مِنَ الحَقِّ مِثلَ الّذي تَري لَه.
رفاقت و دوستي با کسي که به اندازة حقّي که براي او قائل هستي براي تو قائل نباشد هيچ ارزشي ندارد.[38]
۳۹ـ «مولي اميرالمؤمنين7»:
قَضاءُ حقوقِ الاخوانِ اَشرفُ اَعمالِ المُتّقين، يَستَجلِبُ مَوَدَّةَ المَلائِكةِ المُقَرَّبينَ وَ شَوقَ الحوُرِ العين.
افضل اعمال متقيان، اداي حقوق برادران ديني است که محبّت فرشتگان مقربيّن و اشتياق حوريان بهشتي را براي خود به دنبال خواهد داشت.[39]
۴۰ـ «پيامبر گرامي اسلام6»:
ايّاكُمُ وَ الدَّيْنَ، فَاِنَّهُ هَمٌّ بِاللّيل وَ ذُلٌّ بِالنّهارِ.
برحذر باشيد و از قرض کردن (حتي الامکان) خودداري کنيد. بدهکاري براي انسان ماية همّ و غمّ در شب، و ذلّت و سرشكستگي در روز است.[40]
[1] . بحار، ج ۵۳، ص ۱۸۳.
[2] . تحف‌العقول، ص ۲۱۷.
[3] . وسائل، ج ۱۲، ص ۵۳.
[4] . بحار، ج ۷۴، ص ۲۴۲.
[5] . فهرست غرر، ص ۷۷.
[6] . وسائل، ج ۶، ص ۲.
[7] . وسائل، ج ۱۳، ص ۸۵ .
[8] . احتجاج طبرسي، ج ۱، ص ۳۳۳.
[9] . نهج‌البلاغه، کلمهٔ ۲۳۲.
[10] . شهاب‌الاخبار، ص ۳۲۷.
[11] . ثواب‌الاعمال، ص ۶۴۵.
[12] . وسائل، ج ۱۱، ص ۶۴۲.
[13] . نهج‌البلاغه، کلمهٔ ۱۵۷.
[14] . تهذيب، ج ۷، ص ۱۳۱.
[15] . تهذيب، ج ۷، ص ۱۳۱.
[16] . بحار، ج ۲۹، ص ۲۲۳.
[17] . خصال، ج ۱، ص ۷۴.
[18] . بحار، ج ۷۷، ص ۸۵ .
[19] . ميزان‌الحکمهٔ، ج ۲، ص ۵۱۰.
[20] . بحار، ج ۸، ص ۶۶.
[21] . سفينه، ج ۲، ص ۳۱۸.
[22] . فهرست غرر، ص ۲۷۲.
[23] . نهج‌البلاغه، کلمهٔ ۳۲۰.
[24] . وسائل، ج ۱۶، ص ۵۳.
[25] . بحار، ج ۷۸، ص ۳۲۹.
[26] . نهج‌البلاغه، کلمهٔ ۳۹۱.
[27] . ثواب الاعمال، ص ۵۲۹.
[28] . بحار، ج ۹۳، ص ۱۹۳.
[29] . ثواب‌الاعمال، ص ۵۴۵.
[30] . بحار، ج ۹۳، ص ۳۲۱.
[31] . نهج‌البلاغه، نامة ۳۱.
[32] . وسائل، ج ۱۳، ص ۹۵.
[33] . وسائل، ج 13 ، ص 114.
[34] . وسائل، ج 13، ص 114.
[35] . وسائل، ج 13، ص 113.
[36] . ثواب الاعمال، ص 545.
[37] . بحار، ج 93، ص 321.
[38] . مواعظ عدديه، ص 14.
[39] . بحار، ج 74، ص229.
[40] . بحار، ج103، ص 141.
