درباره آیه مورد بحث، دو پرسش با اعتراض مطرح است که برخی از دانشمندان اهل تسنن به آن اشاره کرده‌اند و اینک هر دو اعتراض را مورد بررسی قرار می‌‌دهیم:
الف) حضرت یحیی در زمان پدر به مقام نبوت رسید ولی هرگز مالی را از او به ارث نبرد، زیرا پیش از پدر خود شهید شد. بنابراین، باید لفظ (یرثنی) را به وارث در نبوت تفسیر کرد، نه وارث در مال!
پاسخ : این اعتراض در هر حال باید پاسخ داده شود؛ خواه مقصود وراثت در مال باشد، خواه وراثت در نبوت. چون مقصود وراثت در نبوت؛ این است که وی پس از در گذشت پدر به مقام نبوت نائل شود . بنابراین، اشکال متوجه هر دو نظر در تفسیر آیه است و مخصوص به تفسیر وراثت در اموال نیست . اما پاسخ این است که؛ ارث بردن یحیی از زکریا، جزو دعای او نبود، بلکه تنها دعای او این بود که خداوند به او فرزندی پاک عطا کند و هدف از درخواست فرزند این بود که وی وارث زکریا شود . خداوند دعای او را مستجاب کرد؛ هرچند حضرت زکریا به هدف خود از درخواست این فرزند (ارث بردن یحیی از او) نایل نشد .
توضیح اینکه در آیه‌‌های مورد بحث سه جمله آمده است :
﴿فَهَبْ لي مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا﴾ : فرزندی برای من عطا کن .
﴿يَرِثُنِي وَ يَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ﴾ : از من و از خاندان یعقوب به ارث ببرد .
﴿وَ اجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا﴾ : پروردگارا او را پسندیده قرار ده .
از سه جمله یاد شده، اولی و سومی مورد درخواست بوده‌اند و متن دعای حضرت زکریا را تشکیل می‌دهند . یعنی او از خدا می‌‌خواست به وی فرزند پسندیده‌ای عطا کند، ولی هدف و غرض به اصطلاح علت غایی برای این درخواست، مسئله وراثت بوده است .
هرچند وراثت جزو دعا نبوده است، آنچه که زکریا از خدا می‌‌خواست جامه عمل پوشید، و اگرچه هدف و غرض او تامین نشد و فرزند وی پس از او باقی نماند که مال و یا نبوت او را به ارث ببرد.[1]
گواه روشن بر اینکه وراثت جزو دعا نبوده، بلکه امیدی بوده است که بر درخواست او مرتبط می‌‌شده، این است که متن دعا و درخواست زکریا در سوره‌ای دیگر به این شکل آمده است و در آنجا سخنی از وراثت به میان نیامده است .
﴿هُنالِكَ دَعا زَكَرِيَّا رَبَّهُ قالَ رَبِّ هَبْ لي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَميعُ الدُّعاءِ﴾[2] یعنی: در این هنگام زکریا پروردگار خود را خواند و گفت : پروردگارا، مرا از جانب خویش فرزندی پاکیزه عطا فرما که تو شنوای (دعای بندگان خود) هستی .
همان طور که ملاحظه می‌‌فرمایید، در این درخواست، وراثت جزو دعا نیست بلکه در طلب ﴿ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً﴾ خلاصه میشود. در سوره مریم به جای (ذریه) لفظ (ولیا) و به جای (طیبه) لفظ (رضیا) به کار رفته است .
ب : در آیه مورد بحث فرزند زکریا باید از دو نفر ارث ببرد : زکریا و خاندان یعقوب؛ چنانکه می‌‌فرماید ﴿يَرِثُنِي وَ يَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ﴾ . وراثت از مجموع خاندان یعقوب، جز وراثت نبوت نمی‌‌تواند باشد!
پاسخ : مفاد آیه این نیست که فرزند زکریا وارث همه خاندان یعقوب باشد، بلکه مقصود، به قرینه لفظ (مِن) که افاده تبعیض می‌کند، این است که از بعضی از این خاندان ارث ببرد نه از همه . در صحت این مطلب کافی است که وی، از مادر خود یا از فرد دیگری که از خاندان یعقوب باشد ارث ببرد .
اما اینکه مقصود از این یعقوب کیست و آیا همان یعقوب ابن اسحاق است یا فرد دیگر، فعلا برای ما مطرح نیست .
[1] . برخی از قراء «یرثنی» را مجزوم خوانده، آن را جواب یا اصطلاحاً جزای «هب» (كه صیغه امر است) گرفته‌‌اند؛ یعنی «إن تهب ولیا یرثنی» اگر فرزندی عطا كنی وارث من میشود.
[2] . سوره آل عمران، آيه 38.
