در کلام حکیمانه امیرالمؤمنین7 آمده است:
«يَوْمُ الْعَدْلِ عَلَى الظَّالِمِ أَشَدُّ مِنْ يَوْمِ الْـجَوْرِ عَلَى الْـمَظْلُومِ!»
منظور از روز مظلوم، روز اجراى عدالت است نسبت به ظالم و گرفتن انتقام مظلوم از ستمگر و همان گونه كه در آنجا اشاره كرديم درباره اين روز، خواه روز عدالتش ناميم يا روز مظلوم، دو احتمال هست: نخست اينكه منظور از آن روز رستاخيز است كه بسيارى از شارحان نهج‌البلاغه آن را پذيرفته‌اند. و در اين صورت شدت اين روز نسبت به روز ظلم و جور آشكار است؛ دنيا و ستم‌هاى ستمگران هر چه باشد به سرعت مى‌‌گذرد؛ اما مجازات آنها در قيامت پايدار و برقرار است. هم از نظر طول زمان بيشتر است و هم از نظر كيفيت مجازات الهى، شديدتر.
تفسير ديگر اينكه منظور از روز اجراى عدالت اعم از دنيا و آخرت است، زيرا تاريخ نشان مى‌‌دهد كه بسيارى از ظالمان در همين دنيا به مجازات‌هاى سختى گرفتار شده اند و حتى در عمر كوتاه خود نيز بارها صحنه آن را ديده‌ايم كه اگر آن را جمع آورى كنيم كتابى مى‌‌شود.
با توجه به مطلق بودن كلمه «عدل» تفسير دوم، مناسب‌تر به نظر مى‌‌رسد به خصوص اينكه جور در دنيا واقع می‌‌‌شود و اگر عدل هم در دنيا باشد تناسب بيشترى دارد و مى‌‌دانيم كه مجازات‌هاى ظالمان در دنيا مانع از مجازات آنها در آخرت نيست و بايد كفاره ظلم خود را هم در دنيا بدهند و هم در آخرت، بنابراين كلام حكيمانه پيشگفته، مفهوم عامى دارد كه دنيا و آخرت، هر دو را فرا می‌‌‌گيرد.
بنابر آنچه گفته شد جمله «يَوْمَ الْجَوْرِ عَلَى الْمَظْلُومِ» نيز شرح «يَوْمَ الظّالِمُ عَلَى الْمَظْلُومِ» است؛ يعنى روز ظلم ظالم نسبت به مظلوم.
اميرمؤمنان على7 در جایی ديگر مى‌‌فرمايد:
«ظالم فردايى دارد كه هر دو دست خود را با دندان مى‌‌گزد و همين براى او كافى است».[1]
از آيات قرآن مجيد و روايات اسلامى نيز استفاده مى‌‌شود كه خدا در همين دنيا ظالمانى بر ظالمان ديگر مسلط میكند كه از آنها انتقام بگيرند. امام باقر7 در حديثى می‌‌‌فرمايد:
1 ـ خداوند از ظالمان به وسيله ظالمان انتقام مى‌‌گيرد و اين همان است كه در قرآن فرمود: اينگونه بعضى از ظالمين را بر بعضى مسلط مى‌‌كنيم».[2]
مى دانيم: اگر عادلى بخواهد انتقام مظلومى را بگيرد اولاً، روى حساب و قانون عدالت رفتار مى‌‌كند، ثانياً چون از دست شخص عادلى ضربه مى‌‌خورد، بر او گواراتر است از اينكه از دست ظالم ديگرى همچون خودش ضربه بى حساب وكتاب بخورد.
از اينها گذشته، روايات، نكته دقيق ديگرى را بيان میكند و آن اينكه ظالم در همان لحظه كه ظلم میكند بخشى از دين و ايمان خود را از دست می‌‌‌دهد و اين انتقام بزرگى است. امام صادق7 فرمود:
«بدانيد مظلوم از دين ظالم بيش از آنچه ظالم از مال مظلوم مى‌‌گيرد خواهد گرفت».
در حديث ديگرى از رسول خدا6 مى‌‌خوانيم:
«كسى كه از قصاص (در دنيا و آخرت) بترسد از ظلم مردم خوددارى مى‌‌كند».
اضافه بر اين، از روايات استفاده مى‌‌شود كه مجازات و كيفر ظلم و ستم سريع تر از هر گناه ديگرى به انسان مى‌‌رسد، همانگونه كه نيكوكارى درباره ديگران سريع‌تر از كارهاى خير ديگر پاداشش به انسان‌ها خواهد رسيد. در كتاب شريف كافى از امام باقر7 نقل شده است كه فرمود:
«سريع‌ترين چيزى كه ثوابش به انسان مى‌‌رسد نيكوكارى در حق ديگران و سريع ترين شرى كه كيفرش دامان انسان را مى‌‌گيرد ظلم و ستم است».
اين مسئله به قدرى داراى اهميت است كه امام باقر7 در حديث ديگرى می‌‌‌فرمايد: در كتاب على7 آمده است:
«سه عمل است كه صاحب آنها هرگز از دنيا نمى‌رود تا وبال و آثار سوء آن را ببيند: ظلم و قطع رحم و قسم دروغين كه با اينها با خدا مبارزه مى‌‌كند».
حضرت علی7 فرمودند: «وَ اقْدَمُوا عَلَى اللَّـهِ مَظْلُومِینَ وَ لَا تَقْدَمُوا عَلَیْهِ ظَالِمِین»؛ روز قیامت، ستمدیده و مظلوم به محضر خدا وارد شوید نه ظالم و ستمگر(یعنی اینکه انسان روز قیامت در حالی که بر او ظلم شده بر خدا وارد شود، بهتر از این است که بر دیگری ظلم کرده باشد).[3]
همچنین فرمودند: «بِئسَ الزّاد إلی المَعادِ العدوانُ علی العبادِ»؛ ستم در حق بندگان بد توشه‌‌ای برای قیامت است![4]
و نیز فرمود: «وَ مَنْ ظَلَمَ عِبَادَ اللَّـهِ کَانَ اللَّـهُ خَصْمَهُ دُونَ عِبَادِهِ وَ مَنْ خَاصَمَهُ اللَّـهُ أَدْحَضَ حُجَّتَه»؛ کسى که به بندگان خدا ستم روا دارد، خود خداوند به جاى بندگانش دشمن او خواهد بود، و آن را که خدا دشمن شود، دلیل او را نپذیرد.[5]
پیامبر خدا6: «یقولُ اللهُ عَزَّوجلَّ: و عِزَّتی و جلالِی لأَنتَقِمَنَّ مِن الظّالِمِ فی عاجِلِهِ و آجِلِهِ، و لأنتَقِمَنَّ مِمَّن رَأى مَظلوما فَقَدَرَ أن یَنصُرَهُ فلَم یَنصُرْهُ»؛ خداوند عزّوجلّ مى‌‌فرماید: به عزّت و جلالم سوگند که از ستمگر در دنیا و آخرت، به طور قطع انتقام مى‌‌گیرم، و از کسى هم که ستمدیده‌‌اى را ببیند و بتواند یاریش رساند و نرساند، بى‌‌گمان انتقام مى‌‌گیرم.[6]
و نیز رسول گرامی6 فرمود: «إنّ العَبدَ إذا ظُلِمَ فلَم یَنتَصِرْ، و لَم یَکُن لَهُ مَن یَنصُرُهُ، و رَفَعَ طَرفَهُ إلى السَّماءِ فَدَعا اللهَ، قالَ الله: لَبَّیکَ أنا أنصُرُکَ عاجِلاً و آجِلاً»؛ هرگاه به آدمى ستمى شود و انتقام نگیرد و کسى را نداشته باشد که یاریش رساند، چون نگاهش را به آسمان بردارد و خدا را بخواند، خداوند فرماید: لبّیک، من در دنیا و آخرت تو را یارى مى‌‌رسانم.[7]
[1] . بحار الانوار، ج 74، ص 399، ح 18.
[2] . کافي، ج 2، ص 334، ح 19.
[3] . نهج البلاغه، خطبه151.
[4] . بحار، ج75، ص309.
[5] . نهج البلاغه، خطبه52.
[6] . کنز العمّال : 7641.
[7] . کنز العمّال : 7648.
