اکنون بار دیگر ماجرا را با دقّت مورد توجّه قرار میدهیم. البتّه «باید بی طرف باشیم». میپرسیم: چرا ابوبکر شهادت آنها را رد کرد؟ پاسخ این پرسش را در سخنان علما جست و جو مینماییم.
سعدالدین تفتازانی به هنگام بیان ایرادهای وارده بر امامت ابوبکر میگوید:
یکی دیگر از ایرادهای وارده این است که ابوبکر مانع تصرّف فاطمه3 در فدک شد. فدک روستایی در نزدیک خیبر بود که علی رغم این که فاطمه3 ادّعا میکرد که پیامبر6 آن را به او بخشیده و واگذار نموده است علی7 و اُمّ ایمن نیز بر این موضوع گواهی دادند؛ ابوبکر سخن آنان را نپذیرفت، امّا ادّعای همسران پیامبر6 دربارهی مالکیت خانه را بدون شاهد قبول کرد.
بدیهی است که این گونه ستم و روی گردانی از حق، شایسته امام و رهبر نیست. از همین رو عمر بن عبدالعزیز در دوران خلافتش فدک را از مروانیان ستانده و به فرزندان فاطمه3 بازگرداند.
آن گاه تفتازانی این اشکال را چنین پاسخ میدهد:
پاسخ این است که بر فرض که صحّت و درستی ماجرا را بپذیریم، باز هم بر حاکم لازم نیست که شهادت یک مرد و یک زن را بپذیرد، گرچه فرض کنیم که ادّعاکننده و شاهد، عصمت داشته باشند.[1]
شریف جرجانی نیز در این مورد میگوید:
شاید ابوبکر معتقد بود که برای حکم در این موضوع، شاهد و سوگند لازم نیست.[2]
ما در پاسخ این دو نفر و کسانی که این گونه میاندیشند میگوییم:
ما از عصمت ثابت شده و یقینی امیر مؤمنان علی7 و حضرت زهرا3 نیز صرف نظر میکنیم، زیرا برخی از کسانی که به امامت ابوبکر معتقدند، در این موضوع تردید دارند، با این حال میگوییم:
ابوبکر میتوانست تنها با شهادت امیر مؤمنان علی7 در این قضیه حکم کند، همچنان که پیامبر خدا6 فقط با گواهی خزیمهٔ بن ثابت حکم فرمود و او به «ذو الشهادتین» ملقّب شد.[3]
در مورد دیگر آن گرامی فقط با گواهی عبداللّه بن عمر قضاوت نمود.[4]
آیا مقام امیر مؤمنان علی7 از خُزَیمه و عبداللّه بن عمر هم کمتر بود؟!
اگر ابوبکر در این مسئله از رسول خدا6 پیروی میکرد چه زیان میدید؟
دیگر این که بر طبق احکام قضاوت، ابوبکر میتوانست علاوه بر شهادت امیر مؤمنان علی7 از فاطمه3 نیز سوگند بخواهد، همچنان که در زمان رسول خدا6 در ماجرایی که فقط یک شاهد داشت، جبرئیل به نزد آن گرامی فرود آمد[5] و حکم آورد که به همان یک شاهد و با سوگند دادن مدّعی قضاوت نماید و ایشان نیز همان گونه حکم کرد.[6] پس چرا ابوبکر این گونه عمل نکرد؟
[1] . شرح المقاصد: 5 / 278 و 279.
[2] . شرح المواقف: 8 / 356.
[3] . سنن ابی داوود: 3 / 306 حدیث 3607.
[4] . جامع الاصول: 10 / 187 حدیث 7686 . در این منبع آمده است: بُخاری روایت میکند که مروان بن حکم همان فردی است که در داوری فقط شهادت عبداللّه بن عمر را پذیرفت، نه پیامبر6 .
[5] . کنز العمّال: 5 / 585 حدیث 14040.
[6] . جامع الاصول: 10 / 184 و 185 حدیثهای 7681 . 7685 . این حدیث را مالک، مسلم، ابو داوود و تِرمذی نقل کردهاند.