و این اسلوب كلام، به ما میفهماند كه به جز خدای تعالی هیچ موجودی به طور استقلال مالك هیچ یك از كمالات نام برده نیست، و اگر موجودی مالك كمالی باشد، خدا به او تملیك كرده، حتی قرآن كریم در قضاهای حتمی، نیز یك نوع مشیت را برای خدا اثبات میكند، مثلا میفرماید:
﴿فَأَمَّا الَّذِینَ شَقُوا، فَفِی النَّارِ لَهُمْ فِیها زَفِیرٌ وَ شَهِیقٌ، خالِدِینَ فِیها، ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ، إِلَّا ما شاءَ رَبُّكَ، إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِما یرِیدُ وَ أَمَّا الَّذِینَ سُعِدُوا، فَفِی الْجَنَّةِ، خالِدِینَ فِیها، ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ، إِلَّا ما شاءَ رَبُّكَ، عَطاءً غَیرَ مَجْذُوذٍ﴾،[1]
اما كسانی كه شقی شدند، پس در آتشند، و در آن زفیر و شهیق (صدای نفس فرو بردن و برآوردن) دارند، و جاودانه در آن هستند مادام كه آسمان‌ها و زمین برقرار است مگر آنچه پروردگارت بخواهد كه پروردگارت هر چه اراده كند فعال است و اما كسانی كه سعادتمند شدند، در بهشت جاودانه خواهند بود، مادام كه آسمان‌ها و زمین برقرار است مگر آنچه پروردگارت بخواهد ـ عطائی است قطع نشدنی.
ملاحظه میفرمائید كه سعادت و شقاوت، و خلود در بهشت و دوزخ، را با اینكه از قضاهای حتمی او است، و مخصوصا درباره خلود در بهشت، صریحا فرموده: عطائی است قطع نشدنی، اما در عین حال این قضاء را طوری نرانده، كه العیاذ باللَّه، دست بند به دست خود زده باشد، بلكه سلطنت و ملك خود را نسبت به آن هم چنان حفظ كرده، و فرموده: پروردگارت به آنچه اراده كند فعال است، یعنی هر چه بخواهد میكند.
از اینجا معلوم می‌شود: آیاتی كه شفاعت را انكار میكنند، اگر بگوئیم: ناظر به شفاعت در روز قیامت است، شفاعت به طور استقلال را نفی میكند، و می‌خواهد بفرماید: كسی در آن روز، مستقل در شفاعت نیست، كه چه خدا اجازه بدهد و چه ندهد او بتواند شفاعت كند، و آیاتی كه آن را اثبات میكند، نخست اصالت در آن را برای خدا اثبات میكند، و برای غیر خدا به شرط اذن و تملیك خدا اثبات می‌نماید، پس شفاعت برای غیر خدا هست، اما با اذن خدا.
حال باید در آیات این بحث دقت كنیم، ببینیم شفاعت و متعلقات آن از نظر قرآن چه معنایی دارد؟، و این شفاعت در حق چه كسانی جاری می‌شود؟ و از چه شفیعانی سر میزند؟ و در چه زمانی تحقق می‌یابد؟ و اینكه شفاعت چه نسبتی با عفو و مغفرت خدای تعالی دارد، و از این قبیل جزئیات آن را در چند فصل بررسی كنیم:
[1] . سوره هود، آیه 106 تا 108.
