یك اشكال معروفی است که مرحوم میرداماد در قبسات اشاره كرده که آن اشكال، به وسیله خطبه‌های نهج‌البلاغه حل شده و 25 سال قبل از علی‌بن‌ابی‌طالب حضرت زهرا حل كرده است.

عصاره آن اشكال این است كه ملحدان و متفكران مادی، آنهایی كه به ازلیت عالم فتوا داده‌اند، گفتند: اگر خدا جهان را خلق كرده است، از چه خلق كرده است؟ اگر خداوند جهان را از یك ذراتی خلق كرده، پس آن ذرات، قبل از خلقت خدا بودند، یعنی قدیم بودند و خدایی نداشتند.

اگر خداوند، عالم را «من شیء» خلق كرد، خب پس آن شیء بود آن مواد اولیه بود خدا عالم را از شیء خلق كرد، پس آنها نیازی به خدا ندارند. اگر «من لا شیء» خلق كرد، «لا شیء» كه معدوم است و معدوم كه نمی‌تواند مواد خام باشد، از عدم كه نمی‌شود چیزی آفرید؛ اگر «من شیء» باشد یك اشكال دارد، و اگر «من لا شیء» باشد اشكال دیگر دارد [و] غیر از این دو نقیض چیز دیگری نیست. این شبهه از دیر زمان بود مرحوم میرداماد در قبسات این شبهه را نقل می‌كند، بعد می‌گوید:

این شبهه با خطبه‌های اهل‌بیت حل می‌شود و آن نكته این است، آن جواب این است كه نقیض «من شیء»، «من لا شیء» نیست بلکه «لا من شیء» است و خیلی‌ها این را از خطبه امیرمؤمنان7 جواب دادند كه امیرالمؤمنین7 در اصول كافی دارد كه عالم را از «لا من شیء» خلق كرد؛ یعنی سابقه عدم وجود ندارد، جزء منشئات است، چیزی نبود و با اراده الهی یافت شد. هیچ دلیلی هم بر بطلان و استحاله او اقامه نشده و ممكن هم هست.

ولی این بزرگواران عنایت نكردند، قبل از اینكه علی‌بن‌ابی‌طالب 7 آن را در خطبة توحیدی بیان كند چون خطبه‌های امیرالمؤمنین بلافاصله بعد از رحلت پیغمبر نبود؛ بعد از 25 سال كه بالأخره خلافت به سراغ آن حضرت رفت، حضرت شروع كردند به خطبه خواندن، در آن خطبه‌ها فرمودند: كه عالم را «لا من شیء» خلق كرد. همین بانو در مقدمة خطبه مسجد ایراد كرده كه فرمود عالم را خدا «لا من شیء» خلق كرد؛ نه «من شیء» و نه «من لا شیء» . نقیض «من شیء»، «لا من شیء» است؛ نه «من لا شیء»؛ هم نقیض را فهماند، هم ثابت كرد یك طرف نقیض باطل است، و طرف دیگر حق است.

آن مشكلی كه وجود مبارك فاطمه به پاس او به میدان آمد به مبارزه برخاست؛ هم در خطبه مسجد، هم در خطبه منزل؛ در این دو خطبه گلایه كرد، اعتراض كرد، از ولایت دفاع كرد برای اینكه جامعه به آن گرفتاری «ناكثین و مارقین و قاسطین» مبتلا نشوند…[1]

[1] . سخنرانی حضرت آیت الله جوادی آملی(حفظه الله) سالروز شهادت حضرت زهرا 3، مجله الکترونیک اسرا.