با نگاه ابتدائی و اجمالی در می‌یابیم که؛ واژه فاطمه از ماده «فطم» به معنای قطع کردن و بریدن و جدا کردن است، لکن بار عظیم معنای این کلمه وقتی برای ما بیشتر روشن می‌شود که با عنایت به فرمایشات پشوایان دین اندکی به مقامات، فضائل و درجات معنوی مسمّای آن پی ببریم.
رسول خدا در تبیین معنایی این واژه به گوشه‌ای از فضیلت مسمی آن یعنی دخت گرامی‌اش اشاره کرده می‌فرماید: «انما سمیت ابنتی فاطمه لان الله عزوجل فطمها وفطم من احبها من النار»[1] پیامبر اکرم می‌فرماید: همانا دخترم را فاطمه نام نهاده‌ام، چون خداوند، او و محبینش را از آتش بازداشته است.
در جای دیگر می‌فرماید: دخترم! می‌دانی چرا به فاطمه نام نهاده شده‌اید؟ امام علی که در جلسه حاضر بود عرض کرد: یا رسول الله چرا؟ پیامبر فرمود: چون او و شیعیانش از آتش جهنم به دور هستند.
قبل از بحث در مورد سیره تربیتی فاطمه زهرا خوب است به این پرسش جواب دهیم که چرا سیره معصومین دارای حجیت و اعتبار است؟
برای وضوح هرچه بیشتر این سؤال، باید گفت که حجت دراصطلاح علم منطق و اصول، دو معنای متفاوت دارد. و دراین جا مقصود همان معنای لغوی آن است که عبارت از «هر امر معتبری است که با توجه به اعتبار و سندیت‌اش پیروی از آن لازم و ضروری باشد»
و نیز منظور از سیره، در این نوشتار، معنای خاص از سیره که عبارت از رفتار صادره از معصوم ـ فاطمه زهرا ـ باشد منظور است، نه قول و تقریر ایشان[2].
بنابراین سیره عبارت است از: آیات و روایاتی که دلالت بر اطاعت و پیروی از فرمان معصومین دارد، مانند آیه شریفه :
﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللَّـهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُم﴾[3]
ای آنانکه ایمان آورده‌اید خدا و رسولش و آنانی‌که بر شما ولایت دارند را اطاعت و پیروی نمائید.
یا آیه، ﴿لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِي رَسُولِ اللَّـهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ ﴾.
در عرصه تربیتی سیره أئمه می‌توان گفت: که دو نوع فعل از آنان در این جهت به منصه ظهور رسیده و هرکدام جایگاه و نقش خاص خود را در تربیت افراد و جامعه دارد.
الف) رفتاری که در مقام انجام وظایف خاص خود شان در قالب امور عبادی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی به آن مبادرت ورزیده‌اند.
ب) رفتاری که مستقیما برای تربیت دیگران از سوی ایشان صادر شده است. مانند تشویق، تنبیه، تحذیر. .
[1] . مجلسی، محمدباقر، بحارلانوار، بیروت، مؤسسه انتشارات الوفاء، چ، س، ج43، ص62.
[2] . برای شناخت توجیه این معنا، ر، ک، حسین زاده، علی، سیره تربیتی پیامبرواهل بیت، قم، پژوهشگاه حوزه ودانشگاه، چاپ هفتم، 1384، ج1، صص9ـ 10.
[3] . المظفر، محمد رضا، اصول فقه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1403ه، ج 2، ص 153.
