با مراجعه به آیات و روایات شافعان روز جزا عبارتند از:
1) رسول گرامی اسلام :
قرآن مجید خطاب به پیامبر اکرم می‌فرماید:
﴿وَ لَسَوْفَ يُعْطِيکَ رَبُّکَ فَتَرْضَى﴾؛
به زودی پروردگارت تو را عطا خواهد داد تا خرسند گردی»[1]
در روایات عطای الهی به شفاعت آن حضرت تفسیر شده است و نیز از آن حضرت نقل شده است که فرمود:
«ذخرت شفاعتی لأهل الکبائر من امتی؛
شفاعت خود را برای گناهکاران از امّتم که مرتکب گناهان بزرگ شده باشند، ذخیره کرده‌ام.»
2) امیر المؤمنین :
پیامبر گرامی اسلام درباره‌ی شفاعت امیرالمؤمنین علی فرمود:
«انّی لَاُ شفِّعُ یوم القیامه فأشفَّع و یُشَفِّعُ عَلِیّ فَیُشفَّع؛
من در روز رستاخیز شفاعت می‌کنم و شفاعتم پذیرفته میشود و علی نیز شفاعت می‌کند و شفاعت او پذیرفته میشود.»
3) فاطمه الزهراء :
از پیامبر اکرم درباره شفاعت فاطمه وارد شده است:
«ایما إمراه فی الیوم والیله خمس صلوات و صامت شهر رمضان و حجت بیت الحرام و زکت مالها و اطاعت زوجها و والت علیاً بعدی دخلت بشفاعه ابنتی فاطمه؛
هر زنی که نمازهای پنج گانه‌اش را بخواند و روزه‌ی ماه رمضان را بگیرد و در صورت استطاعت به زیارت خانه خدا برود و زکات مالش را بدهد و از همسرش اطاعت کند و پس از من، علی را به امامت بپذیرد به شفاعت دخترم فاطمه وارد بهشت خواهد شد.»
4) اهل‌بیت پیامبر :
در روایتی از رسول گرامی اسلام نقل است که فرمود:
«و یشفع اهل‌بیتی فیشفعون؛
و اهل‌بیت من شفاعت می‌کنند و شفاعتشان پذیرفته میشود.»
5) پیامبران الهی:
پیامبر اکرم فرموده‌اند: «یشفع الأنبیاء فی کل من کان یشهد لااله الا الله مخلصاً؛
پیامبران الهی برای کسانی که از روی اخلاص به یگانگی خدا گواهی داده‌‌اند شفاعت می‌کنند.»
6) فرشتگان:
افزون بر آیات 26 تا 28 سوره انبیاء، آیه 86 زخرف، آیه 26 نجم و روایات نیز بر شفیع بودن فرشتگان دلالت می‌کند از جمله در بخشی از روایتی که از پیامبر اکرم نقل شده آمده است: «یشفع النبیون و الملائکه؛ پیامبر و فرشتگان و ... شفاعت می‌کنند.»
7) شهیدان:
درباره شفاعت شهیدان راه خدا و دین از پیامبر6 نقل شده است
«یشفع الشهید فی سبعین انساناً من اهل‌بیته،
شهید راه خدا برای هفتاد تن از خویشاوندان خود شفاعت می‌کند.»
8) دانشمندان و عالمان دین:
امام صادق می‌فرماید:
«اذا کان یوم القیامه بعث الله العابد فإذا وقفا بین یدی الله عزوجل قیل للعابد انطلق الی الجنه و قیل للعالم قف تشفع للناس بحسن تأدیبک بهم؛
روز رستاخیز که عالم و عابد محشور می‌شوند، هنگامی که درپیشگاه الهی بایستند به عابد گفته میشود برو به بهشت و به عالم و دانشمند گفته میشود بایست و آن‌ها را که آموزش داده‌ای شفاعت کن.»
9) معلمین و حافظان قرآن:
در این باره حضرت علی از پیامبر گرامی نقل می‌کند:
«من تعلم القرآن، فاستظهر، فأحل حلاله و حرم حرامه ادخله الله به الجنه و شفعه فی عشیره من اهل‌بیته کلهم قد وجبت له النار؛
کسی که قرآن را بیاموزد و حفظ کند و حلال آن را حلال و حرام آن را حرام بداند، خداوند او را به دلیل اهل قرآن بودن به بهشت وارد می‌سازد و شفاعت او را درباره ده تن از خویشاوندانش که همه سزاوار آتش‌‌اند می‌پذیرد.»
10) خویشاوندان:
پیامبر گرامی اسلام فرمود:
«الشفعاء خمسه و ... الرحم ؛
شفاعت کنندگان پنج طایفهاند ... یکی از آنان خویشاوندان هستند.»
نیز از امام صادق نقل است:
«یشفع الحمیم حمیمه؛
خویشاوند، خویشاوند خود را شفاعت می‌کند.»
11) همسایگان:
امام صادق در این باره فرموده‌اند:
«الجار یشفع الجار؛
همسایه، همسایه خود را شفاعت می‌کند.»
12) مومنان:
از امام صادق درباره شفاعت مؤمنان پرسیده شد که آیا می‌توانند خویشاوندان خود را شفاعت کنند؟ فرمود:
«نعم، المؤمن یشفع فیشفع؛
آری مؤمن شفاعت می‌کند و شفاعت او پذیرفته میشود.»
13) قرآن مجید:
پیامبر گرامی اسلام فرمود:
«تعلموا القرآن فإنه شافع لأصحابه یوم القیامه؛
قرآن را بیاموزید چرا که قرآن در روز قیامت اهل قرآن را شفاعت می‌کند.»
14) امین بودن:
از رسول گرامی اسلام نقل است که فرمود:
«الشفعاء خمسه القرآن و... الرحم و الامانه؛
شفاعت کنندگان پنج طایفهاند، قرآن ، و... خویشاوندان، امین بودن.»
15) توسل به پیامبر:
امام زین العابدین در دعایی اینگونه می‌گوید:
«صل علی محمد و آله و اجعل توسلی به شافعاً یوم القیامة نافعاً انک انت ارحم الراحمین؛
بارالها درود بر محمد و آل او بفرست و توسل مرا به او شفیع من گردان در روز قیامت که مرا سود دهد. تویی از همه‌ی مهربانان مهربانتر.»
16) روزه:
پیامبر رحمت می‌فرماید:
«الصیام و القرآن یشفعان للعبد یوم القیامه، یقول الصیام ای رب منعته الطعام والشهوات بالنهار فاشفعنی فیه ... ؛
روزه و قرآن در روز قیامت برای بنده شفاعت می‌کنند روزه می‌گوید، پروردگارا من او را از خوردن غذا و انجام شهوات در روز مانع شدم، پس شفاعت مرا درباره‌اش بپذیر.»
17) درود فرستادن برمحمد و آل او:
از امام سجاد در دعای 31 صحیفه سجادیه این گونه نقل شده است:
«صل علی محمد و آله صلوٰة تشفع لنا یوم القیامه و یوم الفاقه الیک؛
پروردگارا برمحمد و آل او درود فرست، درودی که برای ما در روز رستاخیز و روز نیازمندی به تو شفاعت کند.»
در بین شفاعت کنندگان، مهم‌ترین شفاعت کننده خداوند است، از برخی روایات چنین دریافته میشود که پس از شفاعت کنندگان، خداوند مهربان نیز، خود شفاعت گر گناهکاران میشود و آنان را از عذاب می‌رهاند.
از پیامبر نقل شده است:
«یشفع النبیون و الملائکه و المؤمنون فیقول الجبار بقیت شفاعتی... ؛
پیامبران و فرشتگان و مؤمنان شفاعت می‌کنند، آنگاه خدای متعال می‌فرماید: شفاعت من باقی مانده است. »[2]
[1] . سوره ضحی، آیه 6
[2] . برگرفته از آثار آیت الله جعفرسبحانی، شفاعت و زیارت، ص40ـ 35.
