عامل دوم در پیدایش کمالات روحی، همان است که از آن به «تربیت» تعبیر می‌کنیم.
اولین مکان مقدسی که انسان در بدو تولد در آن پرورش روحی و جسمی می‌یابد، محیط خانه و خانواده است. و بی‌گمان، سرنوشت هر انسانی ریشه در روحیات و خصلت‌های کسانی دارد که در دوران طفولیت و خردسالی، نزدیک‌ترین انسان‌ها به او بوده‌اند.
رفتار پدر و مادر هرگونه که باشد، برای کودکان که از هر نوع رشد عقلی بی‌بهره‌اند، الگویی مؤثر خواهد بود، تا بتوانند نیکی‌ها و پلیدی‌ها را بشناسند. از این‌رو، نقش سازندۀ پدر و مادر و به‌ویژه مادر، در تعیین سرنوشت فرزندان، بسیار در خور توجه است.
دامن پدر و مادر، محیط مناسبی برای پرورش بذر سعادت و یا شقاوت، در دل فرزندان است؛ زیرا کودکان با علاقه و پیوندی که با اولیای خود دارند، آنها را نمونه و سرمشق خود قرار می‌دهند، و می‌کوشند رفتارشان را با افعال آنها انطباق دهند.[1]
دین اسلام به‌عنوان کامل‌ترین دین الهی، بر نظریۀ امکان تغییر صفات موروثی از طریق تربیت تأکید می‌‌کند و همواره انسان‌ها را به کسب فضایل و ملکات پسندیده اخلاقی ترغیب می‌‌نماید.
این تشویق، زمانی منطقی است که بتوان اخلاقیات بد را کنار گذاشت و به سوی خوبی‌ها روی آورد.
یکی از اهداف رسالت پیامبر اکرم، تعلیم و تربیت انسان‌ها، صرف‌نظر از هر نژاد و نسلی و رفتار و طرز تفکری، بوده است. اگر امکان تغییر صفات و اخلاق موروثی وجود نداشت، هیچ‌گاه پیامبران هنگام بعثت خود بر این هدف ترغیب نمی‌شدند و در این راه رنج‌ها و مرارت‌ها را تحمل نمی‌کردند.
اگر همۀ وراثت‌ها قطعی و غیرقابل تغییر باشد، و اگر تمام صفات پسندیده و خلقیات بد پدران و مادران، سرنوشت حتمی و غیرقابل تخلف فرزندان باشد، قیام انبیای الهی و تعالیم مقدس آسمانی آنان زاید و بی‌معناست. و کلیه سازمان‌های تربیتی و اصلاحات اخلاقی جوامع بشر بی‌فایده و لغو خواهد بود.[2]
از این‌رو، اسلام، شخصیت آینده کودک را مرهون تربیت و پرورش و مراقبت پدر و مادر می‌داند.
پیامبر اعظم می‌فرمایند: فرزندان خود را تربیت کنید؛ چه در برابر آنان مسئولیت بزرگی دارید.[3]
حضرت فاطمه3 در کنار مادر، و آغوش پر مهر پدر تربیت شد، و علوم و معارف الهی را از سرچشمه نبوت فرا گرفت. بی‌شک، توفیق خاصی که حضرت زهرا3 به عنوان الگوی مادر مسلمان، در تربیت خود یافتند، ناشی از معرفت عمیق و صحیح پدر و مادر ایشان از دستوراتی بود که اسلام درباره انسان ارائه کرده است، و روش تربیتی و اخلاقی حضرت خدیجه3 و حضرت رسول بهترین شیوه و تجربه برای ساختن نسلی پاک و سعادتمند به شمار می‌رود.
متخصصان تعلیم و تربیت؛ در مورد نقطۀ شروع پرورش و تأثیرگذاری بر جان و روان کودک، و به بیان دیگر، سن شروع تربیت کودک، نظرات مختلفی ابراز کردهاند.
اسلام در این رابطه، نظرهای متقن و دقیقی ارائه کرده، و یکی از ابتداییترین مراحل پرورش و اثرگذاری در روح کودک را «نام‌گذاری» دانسته است.
نام‌گذاری، برای طفل اهمیت فوقالعادهای دارد؛ زیرا اولین چیزی که در فهم لطیف و حساس کودک، راه پیدا می‌‌کند، نام و شهرت اوست.
نام شخص، بار فرهنگی و معناداری در بر دارد و تأثیر شگرفی در روح و روان او دارد.[4]
بدین روی امیرالمؤمنین7 یکی از حقوقی را که فرزند بر عهده پدر دارد، نام نیکو و پسندیده میشمارد و می‌فرماید: «حق الولد علی الوالد أن یحسّن اسمه»؛[5] تعیین نام مناسب، حقی است که فرزند بر ذمّه پدر خود دارد.
با در نظر گرفتن مطلب فوق، باید اذعان داشت که هنگام تولد حضرت زهرا3، خداوند نام «فاطمه» را بر لبان حضرت رسول جاری نمود.
فاطمه وصفی است از مصدر فطْم، و فطم در لغت عرب به معنای بریدن و قطع کردن و جدا شدن آمده است.
فاطمه بر وزن اسم فاعل، معنای مفعولی می‌دهد: بریده و جداشده. فاطمهٔ زهرا3 از چه چیز بریده شد؟ در کتاب‌های شیعه و سنی روایت شده که پیغمبر فرمود: «او را فاطمه نامیدند؛ چون خود و شیعیانش از آتش دوزخ بریده شده‌اند».[6]
یونس بن ظبیان گوید: امام صادق7 فرمود: «آیا می‌دانی تفسیر فاطمه چیست؟» عرض کردم: نه، تفسیر آن را بفرمایید. حضرت فرمود: «فطمت من الشّر»؛ بریده شده است از بدی‌ها. پس به خاطر اینکه فاطمه3 از تمام بدی‌ها بریده شده و بری از همه شرها و گناهان است، و از آتش دوزخ به دور است، وی را فاطمه نامیدند.[7]
[1] . تربیت کودک از نظر اسلام، عبدالمجید رشیدپور، ص 9.
[2] . آشنایی با قرآن و عترت، حسن خسروی، ص10 و 11.
[3] . الفبای شخصیتی حضرت زهرا3 ، نیلی‌پور، ص122.
[4] . جلوه های رفتاری حضرت زهرا3 ، عذرا انصاری، ص 34.
[5] . نهج‌البلاغه، خطبه 399.
[6] . منتهی الآمال، حاج شیخ عباس قمی، ج 1، ص 131.
[7] . همان، ج 1، ص 132.
