آیا حضرت فاطمه زهرا3 دارای مقام عصمت کبری هستند؟ پاسخ این است که، بانوی بزرگوار اسلام، به شهادت آیات قرآن و ادله مختلف، نه تنها واجد مقام عصمت هستند، بلكه دارای بالاترین مراتب عصمت و طهارت می‌باشند؛ به این معنا كه مقام عصمت، خود دارای مراتب و درجاتی است كه معصومین، متناسب با مقام و مرتبه‌ای كه به دست می‌آورند از آن بهره‌مند می‌شوند.

در مراتب پایین تر، فرد اگر چه از انجام گناه عمدی مصون است ولی امكان دارد كه دچار خطا و اشتباه شود. ولی در مرتبه عصمت مطلق، فرد معصوم نه تنها از انجام گناه كوچك و بزرگ مصون است، بلكه حتی خطا و اشتباه هم در رفتار و معرفت و آگاهی‌ها و بیانات او راه ندارد.

می‌توان یكی از معانی عصمت كبری در مورد حضرت زهرا3 را اشاره به همین مطلب دانست؛ یعنی ایشان از جمیع جهات معصوم بودند. هم در عمل و هم در معرفت و شناخت از گناه و خطا به صورت مطلق پاكیزه و طاهر بودند.

بهترین راه برای شناخت عصمت مطلق حضرت زهرا3، تحلیل آموزه‌های قرآن و سنت است. هیچ راهی بهتر و مطمئن‌تر و قانع‌کننده‌تر در این مسئله غیر از تحلیل آموزه‌های وحیانی وجود ندارد.

قرآن کریم فرمود:

﴿ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّـهُ لِيُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَکُمْ تَطْهِيراً ﴾[1]

خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان پیامبر بزداید و شما را
پاک و پاکیزه گرداند».

به گفته علمای شیعه و سنی این آیۀ مبارکه در شأن پیامبر، امیرمؤمنان فاطمه زهرا و حسنین: نازل شده است.[2]

مراد از ارادۀ الهی در این آیه ارادۀ تکوینی است و نه ارادۀ تشریعی، زیرا اراده تشریعی برای همه افراد وجود دارد و اختصاصی به اهل بیت ندارد.

از این آیه معلوم می‌شود؛ که خداوند متعال با ارادةٔ تکوینی تخلف ناپذیر خود، موهبت طهارت از هر گونه رجس و ناپاکی را ـ خواه در اندیشه‌های عقل نظری و خواه در نیت و جنبۀ عقلی عملی ـ به اهل بیت از جمله حضرت زهرا3 عنایت فرموده است.

پس بر اساس آیۀ تطهیر حضرت زهرا3 دارای عصمت مطلقه است
چون تطهیر در آیه مطلق است.[3]

دلیل دیگر بر عصمت مطلق حضرت زهرا3 این کلام پیامبر6 است که در منابع شیعی و سنی نقل شده، آن حضرت می‌فرماید:

«فاطمةُ بضعةٌ منّی یسرّنی ما یسرّها ویغضبنی ما یغضبها»؛[4] فاطمه پارة وجود من است. شادمانم می‌کند هر کسی او را شاد کند. خشمگین می‌کند مرا کسی که او را خشمناک کند».

در برخی روایات نیز رضایت و غضب فاطمه3 با رضایت و غضب الهی پیوند خورده است.

این حدیث دلیل بر عصمت فاطمه زهرا3 است، زیرا اگر انسانی پاک از هوى، و معصوم از هوس، و مصون از اشتباه نباشد، رضا و غضب او معیار حق و باطل نخواهد بود.

ممکن است رضای او رضای خداوند در مقام فعل، و غضب او غضب حق تعالى در موطن فعل نباشد، ولی اگر انسان کاملی، از گزند هوى و هوس مصون شد، هرگونه رضا و غضب او معیار تشخیص حق و باطل خواهد بود، چون او مظهر اسم «راضی» و «غضبان» حق تعالى بوده و میزان سنجش اعمال و اوصاف دیگران خواهد شد.

و چون پیامبر اکرم6 میزان اعمال امت است و رضا و غضب او، رضا و غضب خداوند است. هرگاه حضرت زهرا3 نیز دارای مقامی باشد که رضا و غضب او موجب رضا و غضب پیامبر اکرم6 گردد، معلوم می‌شود؛ عقل عملی آن بانو، همانند عقل نظریش، معصوم از باطل می‌باشد و همتای سایر معصومین در عصمت است. پس این حدیث نیز دلیل بر عصمت مطلق فاطمه زهرا3 است.[5]

دلیل دیگر بر عصمت مطلقه حضرت زهرا3، این حدیث است که امام حسن عسکری7 فرمود:

«نحن حجج الله على خلقه وَ جدّتُنا فاطمة حجّة الله علینا؛[6] ما همه حجت خدا بر مردم، و جدّه ما فاطمه حجت خدا بر ماست».

اگر حضرت فاطمه زهرا3 دارای مقام عصمت كبری نبود، هرگز نمی‌توانست حجت خدا بر ائمه معصومین: باشد.

دلیل دیگر این که، از حضرت بقیهٔ الله4 نقل است که فرمودند:

« وفی ابنة رسول الله6 لی اُسوةٌ حسنةٌ »[7]؛ و در دختر رسول خدا6 برای من نیکوترین سرمشق است.

از این که امام معصوم حضرت بقیهٔ الله 4، جدّه اش حضرت فاطمه زهرا3 را الگو و سرمشق خود خوانده است، معلوم می‌شود که آن حضرت دارای مقام عصمت مطلقه بوده و از هر گونه لغزش علمی و عملی کاملاً مصون بوده است. زیرا معنا ندارد امام معصوم فردی غیر معصوم را سرمشق خود بخواند.

با توجه به آنچه بیان شد، عصمت حضرت فاطمه3 در بالاترین مراتب خود قابل اثبات است، حتی اگر تنها یک دلیل برای آن باشد.

اما در مورد اکتسابی یا الهی بودن چنین عصمتی، ما معتقدیم که مراحلی از عصمت تمام معصومان، اکتسابی است. این مراحل برای هر انسانی قابل دست‌یابی است.

اما مراحل بالای عصمت، که مخصوص معصومان و امامان و پیامبران است، موهبتی الهی است که به دنبال عصمت اکتسابی فراهم می‌شود، و حضرت زهرا نیز از این قانون مستثنی نیست.

[1] . سوره احزاب (33)، آیه 33.

[2] . ر، ک: صادقي، سیمای اهل بیت در عرفان امام خمینی، مؤسسه نشر آثار امام خمینی 1387ش. ، ص 360.

[3] . ر، ک: جوادی آملی، پیرامون وحی و رهبری، نشر الزهراء، تهران بیتا، ص217 تا 219.

[4] . محسن امین، اعیان الشیعه، نشر دار الاحیاء التراث العربی بیروت، ج 2، ص 541، به نقل از ابوالفرج اصفهانی.

[5] . ر، ک: پیرامون وحی و رهبری، جوادی آملی، ص 225.

[6] . تفسیر اطیب البیان، ج 13 ، ص 226، ذیل آیه3 سوره جن و عوالم ، ج 11 ، ص 190 و دلائل الامامه ص 172 و الانتصار، شیخ حرّ عاملی، ج 7 ، ص 237 و الاسرار الفاطمیه، مسعودی، ص 17 و 99.

[7] . تفسیر اطیب البیان، ج 13 ، ص 226، ذیل آیه3 سوره جن و عوالم ، ج 11 ، ص 190 و دلائل الامامه ص 172 و الانتصار، شیخ حرّ عاملی، ج 7 ، ص 237 و الاسرار الفاطمیه، مسعودی، ص 17 و 99..