حدیث 1
امام صادق :
« إنَّ الله عَزَّوَجَلَّ لم یَبعَث نَبیا إلا بِصدق الحدیثِ و اداء الامانّة إلی البَرّ و الفاجر »؛
خدای عزوجل هیچ پیامبری را نفرستاد، مگر با راستگویی، و برگرداندن امانت به نیکوکار و یا بدکار.[1]
حدیث 2
امام صادق :
« إنَّ‌الصادق أول من یُصدّقُهُ الله عزَّوَجل یعلم أنَّه صادق و تُصَدّقه نَفسه تعلم أنَّه صادق ».
راستگو را نخستین کسی که تصدیق می‌کند خدای عزوجل است که می‌داند او راستگوست و نیز نفس او تصدیقش می‌کند که می‌داند راستگوست.[2]
حدیث 3
رسول اکرم :
« یا عَلیُّ اصدِق فَاِن ضَرّکَ فی العاجِل فَإنَّهُ یَنفَعُکَ فی الاٰجِل و لاتَکذِب فَان یَنفَعکَ فی العاجِل فَإِنَّهُ یَضُرُّکَ فی الاٰجِل »؛
ای علی راست بگو اگر چه در حال حاضر به ضرر تو باشد ولی در آینده به نفع توست و دروغ نگو اگر چه در حال حاضر به نفع تو باشد ولی در آینده به ضرر توست.[3]
حدیث 4
امام علی :
«أربَعٌ مَن أعطیَهُنَّ فَقَد أعطیَ خَیرَ الدُّنیا و الاخرة صِدقُ حَدیثٍ و اداءُ أمانَةٍ وَ‌عِفَّةُ بَطنٍ وَ حُسنُ خُلق»
چهار چیز است که به هر کس داده شود خیر دنیا و آخرت به او داده شده است: راستگویی، اداء امانت، حلال خوری و خوش اخلاقی.[4]
حدیث 5
امام علی :
« الصّادِقُ عَلی شَفا مَنجاةٍ و کَرامَةٍ و الکاذِبُ عَلی شُرُفِ مَهواةٍ وَ‌مَهانَةِ ».
راستگو در آستانه نجات و بزرگواری است و دروغگو در لبه پرتگاه و خواری.[5]
حدیث 6
امام صادق :
« لا تَغتَرّوا بصَلاتِهم و لا بصیامِهِم، فإنَّ الرَّجُلَ رُبَما لَهجَ بالصَّلاةِ و الصَّوم حَتّی لَو تَرَکَهُ استَوحَشَ، ولَکِن اختَبروهُم عِندَ صدق الحَدیث و آداءَ الامانة».
فریب نماز و روزه مردم را نخورید، زیرا آدمی گاه چنان به نماز و روزه خو می‌کند که اگر آن‌ها را ترک گوید، احساس ترس می‌کند، بلکه آن‌ها را به راستگویی و امانتداری بیازمایید.[6]
حدیث 7
رسول اکرم :
« إذا رأیتَ مِن أخیک ثلاث خِصال فارجُه: الحیاء و الامانة و الصِّدق »؛
هرگاه در برادر (دینی) خود سه صفت دیدی به او امیدوار باشد: حیا، امانتداری و راستگویی.[7]
حدیث 8
امام علی:
« المؤمن صَدوق اللّسان بَذولُ الاحسان »؛
مؤمن بسیار راستگو و بسیار نیکوکار است.[8]
حدیث 9
امام صادق :
« من صَدُقَ لِسانُهُ زکی عَمَلُهُ ».
هر کس راستگو باشد عملش پاکیزه می‌شود و رشد می‌کند.[9]
حدیث 10
امام علی :
« یَبلُغُ الصادِقَ بصِدقهِ ما یَبلُغهُ الکاذِبَ باحتیالِهِ »؛
راستگو، با راستگویی خود به همان می‌رسد که دروغگو با حیله گری خود.[10]
حدیث 11
رسول اکرم:
« الصَّدق طمأنینة و الکذبُ ریبَةٌ »؛
راستگویی [مایه] آرامش و دروغگویی {مایه} تشویش است.[11]
حدیث 12
رسول اکرم:
« إعلم أنَّ الصّدقَ مُبارکٌ و الکِذبَ مَشؤومٌ »؛
بدان که راستگویی، پر برکت است و دروغگویی، شوم.[12]
حدیث 13
رسول اکرم:
« عَلیکُم بالصّدقِ فَاِنَّهُ مَعَ البرّ و هُما فی الجَنَّةِ و ایّاکُم و الکِذبِ فِاِنَّهُ مَعَ الفُجور وَ هُما فی النّار »؛
شما را سفارش می‌کنم به راستگویی، که راستگویی با نیکوکاری همراه است و هر دو در بهشت‌اند و از دروغگویی بپرهیزید که دروغگویی همراه با بدکاری است و هر دو در جهنم‌اند.[13]
حدیث 14
امام علی :
« خَیرُ اِخوانِکَ مَن دَعاکَ اِلی صِدقِ المَقال بصِدق مَقالِهِ وَ نَدَبَکَ اِلی اَفضَل الاعمال بحُسن اعمالِهِ »؛
بهترین برادرانت (دوستانت)، کسی است که با راستگویی‌اش تو را به راستگویی دعوت کند و یا اعمال نیک خود، تو را به بهترین اعمال برانگیزد.[14]
حدیث 15
رسول اکرم:
« مَن ألهمَ الصّدق فی کلامِهِ‌و الانصافَ من نفسه و بِرَّ والدیه و وَصلَ رَحِمِهَ، أنسئ له فی اَجَلِه و وَسّعَ‌علیه فی رزقِهِ و مُتّع بعقلِهِ و لُقّنَ‌حُجَّتَهُ وقت مُسائلته »؛
به هر کس، راستگویی در گفتار، انصاف در رفتار، نیکی به والدین و صله رحم الهام شود، اجلش به تأخیر می‌افتد، روزیش زیاد می‌گردد، از عقلش بهره‌مند می‌شود و هنگام سئوال [مأموران الهی] پاسخ لازم به او تلقین می‌گردد.[15]
حدیث 16
امام صادق:
« أنظر ما بَلَغَ بِهِ علیٌ عِندَ رَسولِ الله فَاَلزِمهُ فإنَّ علیا إنَّما بَلَغَ ما بَلَغَ به عِندَ رسول الله بصِدق الحدیث و أداء الامانَةِ »؛
بنگر علی با چه چیز آن مقام را نزد پیامبر خدا پیدا کرد همان را پیروی کن، همانا علی آن مقام را نزد پیامبر خدا با راستگویی و امانتداری بدست آورد.[16]
حدیث 17
رسول اکرم:
« لاتَنظُروا إلی کَثرةِ صلاتِهم وصَومهم و کَثرَة الحجِّ و المعروف و طَنطنتهم باللَّیل، ولکِن انظُروا إلی صدق الحدیث و أداء الامانة »؛
به زیادی نماز و روزه و حج و احسان و مناجات شبانه مردم نگاه نکنید، بلکه به راستگویی و امانتداری آن‌ها توجه کنید.[17]
حدیث 18
رسول اکرم:
« اِضمَنوا لی سِتّا مِن اَنفُسِکُم اَضمَن لَکُمُ الجَنَّةَ أصدُقُوا إذا حَدَّثتُم و أوفُوا إِذا وَعَدتُم و أَدُّوا إِذا ائتُمِنتُم واحفَظوا فُروجَکُم وَ غضّوا اَبصارَکُم وَ‌کُفّوا اَیدیَکُم »؛
شش چیز را برای من ضمانت کنید تا من بهشت را برای شما ضمانت کنم، راستی در گفتار، وفای به عهد، برگرداندن امانت، پاکدامنی، چشم بستن از گناه و نگه داشتن دست (از غیر حلال).[18]
حدیث 19
امام صادق:
« الحِلم سراج الله. . . و الحِلم یَدورُ‌علی خمسَةِ أوجُه: أن یکونَ‌عَزیزا فَیذِلَّ أو یکونَ‌صادِقا فَیُتَّهَمَ أو یَدعُو إلی الحَقّ فَیُستَخَفَّ به أو أن یُؤذی بلا جُرم أو أن یُطالِبُ بالحَق و یُخالِفوه فیه، فإن أتیت کلا مِنها حَقَّهُ فَقَد أصبتَ. . . »؛
بردباری چراغ خداست. . . پنج چیز است که بردباری می‌طلبد: شخص عزیز باشد و خوار شود، راستگو باشد و نسبت ناروا داده شود، به حق دعوت کند و سبکش بشمارند، بی گناه باشد و اذیت شود، حق طلبی کند و با او مخالفت کنند. اگر در هر پنج مورد، به حق رفتار کنی، بردبار هستی... .[19]
حدیث 20
رسول اکرم:
« یا علیُّ و للعالِمِ ثلاثُ عَلاماتٍ: صِدقُ الکَلام واجتِنابُ الحرام و أن یتَواضعَ لِلناس کُلّهم »؛
یا علی دانشمند سه نشانه دارد: راستگویی، حرام گریزی و فروتنی در برابر همه مردم.[20]
حدیث 21
امام علی :
«(علامة) الایمانُ أن تُؤثِرَ الصدّق حَیثُ یَضُرُّکَ عَلَی الکَذِبِ حَیثُ یَنفَعُکَ»؛
(نشانه) ایمان، این است که راستگویی را هر چند به زیان تو باشد بر دروغگویی، گرچه به سود تو باشد، ترجیح دهی.[21]
حدیث 22
رسول اکرم:
« إنَّ‌الله عَزَّوَجَل أَحَبَّ الکَذِبَ فی الصلاح و أّبغَضَ‌الصِّدقَ فِی الفساد »؛
خداوند عزوجل، دروغی را که باعث صلح و آشتی شود دوست دارد و از راستی که باعث فتنه شود بیزار است.[22]
حدیث 23
امام صادق :
« إنَّهُ قال لِبَعض شیعَتِهِ؛ عَلَیکُم بالوَرَع و الاجتهاد، وَ صِدق الحَدیث و اَداء الامانَةِ و التَّمَسُّک بما أنتم عَلَیه، فإنَّما یَغبط أحَدُکُم إذا انتَهَت نَفسُهُ إلی هاهُنا، و أومئ بیَدِهِ إلی حلقه »؛
امام صادق به بعضی از شیعیان خود فرمودند: بر شما لازم است پرهیزکاری و تلاش و راستگویی و امانت داری و چنگ زدن به مذهب خود، زیرا هر یک از شما به هنگام جان دادن، غبطه او را خواهند خورد.[23]
حدیث 24
رسول اکرم:
«إن أحببتُم أن یَحِبَّکُمُ الله وَ رَسولُهُ فأدّوا إذا ائتُمِنتُم وَ اصدُقوا إذا حَدَّثتُم و أحسِنوا جوارَ مَن جاوَرَکم»؛
اگر می‌خواهید که خدا و پیغمبر شما را دوست بدارند وقتی امانتی به شما سپردند رد کنید و چون سخن گویید راست گویید و با همسایگان خود به نیکی رفتار نمایید.[24]
حدیث 25
امام صادق:
« المَکارمُ عَشرٌ، فإنِ استَطَعتَ أن تَکونَ فیکَ فَلتَکُن... : صِدقُ البأس، وَ صِدقُ اللّسان، و أداءَ الأمانَةِ، وَ صِلَةُ الرَّحِمِ، وَإقراءُ الضَّیفِ، و إطعامُ السّائِل، وَ المُکافاةُ عَلیَ الصَّنائع، وَ التَّذَمُّمُ لِلجار، وَ‌التَّذَمُّمُ لِلصّاحِبِ، وَ رَأسُهُنَّ الحَیاءُ »؛
مکارم ده تاست: اگر می‌توانی آن‌ها را داشته باش. . . : استقامت در سختی‌ها، راستگویی، امانتداری، صله رحم، میهمان نوازی، اطعام نیازمند، جبران کردن نیکی‌ها، رعایت حق و حرمت همسایه، مراعات حق و حرمت رفیق و در رأس همه، حیا.[25]
حدیث 26
رسول اکرم:
« یا عَلیُّ وَ لِلعالِمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: صِدقُ الکَلام وَ اجتِناب الحَرامِ و أن یَتَواضَعَ لِلنّاس کُلّهم »؛
یا علی دانشمند سه نشانه دارد: راستگویی، حرام گریزی و فروتنی در برابر همه مردم.[26]
حدیث 27
رسول اکرم:
« اَقرَبُکُم غَداً مِنّی فی المَوقِفِ اَصدَقُکُم لِلحَدیثِ و اَدَّاکُم لِلاَمانَةِ وَاوفاکُم بالعَهدِ و احسَنُکُم خُلقا و اَقربُکُم مِن النّاس »؛
نزدیک‌ترین شما به من در قیامت، راستگویی، امانتدارترین، وفادارترین به عهد، خوش اخلاق‌ترین و نزدیک‌ترین شما به مردم است.[27]
حدیث 28
امام سجاد :
« خَیْرُ مَفاتیحِ الأمور الصِّدقُ وَ خَیْرُ خَواتیمِهَا الْوَفاءُ ».
بهترین شروع کارها صداقت و راستگویی و بهترین پایان آن‌ها وفا است.[28]
حدیث 29
امام موسی کاظم :
« اَداءُ الاَمانَةِ و الصِّدْقُ یَجْلِبانِ الرِّزْقَ، وَ الْخیانَةُ و الْکَذِبُ یجْلِبان الفَقْرَ و النِّفاق ».
ادای امانت و راستگویی روزی را زیاد می‌کند و خیانت و دروغگویی باعث فقر و نفاق می‌شود.[29]
حدیث 30
امام علی :
«مَنْ تَحَرَّی الصَّدْقَ خَفَّتْ عَلَیهِ المُؤُونة »؛
هر کس صداقت و راستگویی پیشه کند، بار زندگی برای او سبک می‌شود.[30]
حدیث 31
امام علی :
« ما السُّیْفُ الصّارمُ فی کَفِّ الشُّجاع بأَعَزَّلَهُ مِنَ الصِّدْقِ »؛
شمشیر بُرّنده در دست شجاع برای او، دشمن شکن‌تر از راستگویی نیست.[31]
حدیث 32
امام علی :
« اَقْبَحُ الصّدقِ ثَناءُ الرَجُل عَلی نَفْسِهِ »؛
زشت‌ترین راستگویی، تعریف انسان از خودش می‌باشد.[32]
حدیث 33
امام علی :
« اذا أحَبَّ الله عَبْداً اَلهَمَهُ الصّدْقَ ».
هرگاه خداوند بنده‌ای را دوست بدارد، راستگویی را به او الهام می‌نماید.[33]
حدیث 34
امام علی :
« یَکْتَسِبُ الصّادِق بصِدْقِهِ ثَلاثا: حُسْنَ الثِّقَةِ بِهِ، وَ‌الْمَحبَّة لَهُ، وَ‌المَهابَةَ عَنْهُ »؛
راستگو با راستگویی خود، سه چیز را به دست می‌آورد: اعتماد، محبت و شکوه (در دل‌ها).[34]
حدیث 35
رسول اکرم:
« ثَلاثٌ یَقْبَحُ فیهنَّ الصِّدْقُ: النِّمیمَةُ، وَ‌اِخبارُکَ الرَّجُلَ عَنْ اَهلِهِ بما یَکْرَهُهُ، وَ تَکذیبُکَ الرَّجُلَ عَن الخَبَر»؛
در سه چیز راستگویی زشت است؛ سخن چینی، خبر ناخوشایند دادن به مردی درباره زن و فرزندش و تکذیب کردن خبر کسی.[35]
حدیث 36
امام صادق:
« الْکَلامُ ثَلاثة: صِدْقٌ وَ کِذبٌ وَ إصلاح بَیْنَ النّاس قالَ: قیلَ لَهُ: جَعلْتُ فداک ما الاصْلاحُ بَیْنَ النّاس؟ قالَ: تَسْمَعُ مِنَ الرَّجُل کَلاما یَبْلُغُهُ فَتَخْبُث نَفسُهُ، فتَلقاهُ فتقول: سَمعتُ مِن فلانٍ قالَ فیک منَ الخَبر کذا و کذا، خِلاف ما سَمِعتَ منه »؛
سخن سه گونه است: راست و دروغ و اصلاح میان مردم به آن حضرت عرض شد: قربانت اصلاح میان مردم چیست؟ فرمودند: از کسی سخنی درباره دیگری می‌شنوی که اگر سخن به گوش او برسد، ناراحت می‌شود. پس تو آن دیگری را می‌بینی و بر خلاف آنچه شنیده‌ای، به او می‌گویی: از فلانی شنیدم که در خوبی تو چنین و چنان می‌گفت.[36]
حدیث 37
رسول اکرم :
« اِنَّ اَشَدَّ النّاس تَصْدیقا لِلنّاس اَصْدَقُهُمْ حَدیثا وَ اِنَّ اَشَدَّ النّاس تَکذیبا اَکْذَبُهُمْ حَدیثا »؛
هر کس راستگوتر است سخن مردم را بیشتر باور می‌کند و هر کس دروغگوتر است مردم را بیشتر دروغگو می‌داند.[37]
حدیث 38
رسول اکرم:
« تَحرّی الصِّدقِ وَ تَجَنُّبُ الْکَذب اجْمَلُ شیمَةٍ و اَفْضَلُ اَدَبٍ »؛
راستگو بودن و پرهیز نمودن از دروغ، زیباترین اخلاق و بهترین ادب است.[38]
حدیث 39
امام علی :
« وَ هو خاتم النبیین، اجودُ النّاس کفّا و اَرْحَبُ الناس صَدرا و اَصْدَقُ الناس لَهْجَةً و اَوفَی النّاس ذِمَّةً وَ الْیَنُهُمْ عَریکَةً و اَکْرَمُهُمْ عِشْرَةً مَنْ رَاٰهُ بدیهَةً ها بَهُ وَ مَنْ خالَطَهُ مَعْرفَةً اَحَبَّهُ یَقولُ ناعِتُهُ: لَمْ اَرَ قَبْلَهُ و لا بَعْدَهُ مِثْلَهُ »؛
او که خاتم پیامبران بود، بخشنده‌ترین، پر حوصله‌ترین، راستگوترین، پایبندترین مردم به عهد و پیمان، نرم خوترین و خوش مصاحبت‌ترین مردم بود، هر کس بدون سابقه قبلی او را می‌دید، هیبتش او را می‌گرفت و هر کس با او معاشرت می‌نمود و اورا می‌شناخت دوستدارش می‌شد و هر کس می‌خواست او را تعریف کند، می‌گفت: نظیر او را پیش از او و پس از اوندیده‌ام.[39]
حدیث 40
« کانَّ النبی قبل المبعث موصوفا بعشرین خصلة من خصال الانبیاء لو انفرد واحد باحدها لدل علی جلاله فکیف من اجتمعت فی؟! کان نبیاً امیناً، صادقاً، حاذقاً، اصیلاً، نبیلاً، مکیناً، فصیحاً، عاقلاً، فاضلاً، عابداً، زاهداً، سخیاً، کمیاً، قانعاً، مُتواضعاً، حَلیماً، رَحیماً، غیوراً، صَبوراً، موافقاً، مرافقاً، لَم یَخالِط مُنجّماً و لا کاهِناً و لا عَیافاً ».
رسول اکرم پیش از مبعوث شدن، بیست خصلت از خصلت‌های پیامبران را دارا بودند، که اگر کسی یکی از آن‌ها را داشته باشد، دلیل عظمت اوست؛ چه رسد به کسی که همه آن‌ها را دارا باشد، آن حضرت پیامبری امین، راستگو، ماهر، اصیل، شریف، استوار، سخنور، عاقل، با فضیلت، عابد، زاهد، سخاوتمند، دلیر و با شهامت، قانع، متواضع، بردبار، مهربان، غیرتمند، صبور، سازگار، و نرم خو بودند و با هیچ منجّم (قائل به تأثیر ستارگان)، غیب گو و پیش گویی هم نشین نبودند.[40]
[1] . کافی، ج 2، ص 104، ح1.
[2] . کافی، ج2، ص 104، ح6.
[3] . میراث حدیث شیعه، ج2، ص 17، ح 65.
[4] . غرر الحکم، ج2، ص 151، ح 2142.
[5] . نهج البلاغه، خطبه 86.
[6] . کافی، ج2، ص 104، ح 2.
[7] . نهج الفصاحه، ح 205.
[8] . غرر الحکم، ج2، ص 9، ح 1596.
[9] . کافی، ج2، ص 105، ح11.
[10] . غرر الحکم، ج6، ص 471، ح 11006.
[11] . نهج الفصاحه، ح 1864.
[12] . تحف العقول، ص 14.
[13] . نهج الفصاحه، ح 1976.
[14] . غرر الحکم، ح 5022
[15] . اعلام الدین، ص 265.
[16] . کافی، ج2، ص 104، ح 5.
[17] . بحار الانوار، ج 75، ص 114، ح 5.
[18] . نهج الفصاحه، ح 321.
[19] . بحار الانوار، ح 71، ص 422، ح 61.
[20] . التوحید، شیخ صدوق، ص 127.
[21] . نهج البلاغه، حکمت 458.
[22] . من لایحضره الفقیه، ج4، ص 353 ، ح 5762.
[23] . دعائم الاسلام، ج1، ص 66
[24] . نهج الفصاحه، ح 554.
[25] . غرر الحکم، ج 6، ص 441 ، ح 10926
[26] . التوحید، شیخ صدوق، ص 127.
[27] . بحار الانوار، علامه مجلسی، ج 75، ص 94، ح 12.
[28] . بحار الانوار، علامه مجلسی، ج75، ص 161.
[29] . بحار الانوار، علامه مجلسی، ج 75، ص 327.
[30] . تحف العقول، ص 91.
[31] . شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 20، ص 296، ح 387.
[32] . غرر الحکم، ج2، ص 388، ح 2942.
[33] . غرر الحکم، ج3، ص 161، ح 4101.
[34] . غرر الحکم، ج6، ص 480، ح 11038.
[35] . خصال، ص 87، ح 20.
[36] . کافی، ج2، ص 341، ح 16.
[37] . نهج الفصاحه، ح 591.
[38] . کافی، ج8، ص 150، ح 132.
[39] . بحار الانوار، ح 16، ص 190.
[40] . المناقب لا بن شهر آشوب، ج1، ص 123.
