آنچه به عنوان صبر و مراتب آن تا بدینجا اشاره شد مربوط است به مقامات متوسطین از اهل سلوک ولی آن صبری که مربوط است به عارفان بالله مختلف بوده و برای آنان درجات دیگری است.

توضیح آن که برای سالکان سه مرتبه در نظر گرفته‌اند؛ مرتبه اول، مربوط است به صحو قبل از محو. صبر در این مرتبه عبارت است از خودداری نفس از شهوات و تمایلات شیطانی. که این مرتبه را اولین مرتبه از مراتب مخالفت با نفس در سیر و سلوک گفته‌اند. مرتبه دوم، که عبارت است از فنا، که در این موقف سالک به حق واصل شده و صبر دوری از حق از او مرتفع شده، صبر شامل با خدا بودن است و مرتبه آخر که صحو بعد از محو و فناست، عبارت است از صبر دوری از حق و تحمّل فراق او.

امام خمینی; در رابطه با صبر عارفان می‌فرمایند:

«از برای صبر درجات دیگری است که مربوط به اهل سلوک و کمال اولیاست. چنانچه از آن جمله صبر فی الله است و آن ثبات در مجاهده است و ترک مألوفات و مأنوسات بلکه ترک خویشتن است در راه محبوب... . و مرتبه دیگر، صبر مع الله است و آن راجع است به اهل حضور و مشاهده جمال است در وقت خروج از جلباب بشریت و تجرد از ملابس افعال و صفات و... حفظ نفس از تلوّنات و غیبت از مقام انس و شهود. و درجه دیگر صبر عن الله است و آن از درجات عشاقین و مشتاقین است از اهل شهود و عیان. در صورتی که رجوع به عالم خود کنند و به عالم کثرت و صحو برگردند و این اشقّ مراتب صبر و مشکل‌ترین مقامات است و مولای سالکان و پیشوای کاملان امیرمؤمنان7 در دعای شریف کمیل می‌فرماید: «وَهَبْنی صَبَـرتُ عَلیٰ عَذابکَ فَکَیْفَ اَصْبِـرُ عَلیٰ فِراقِک؛ گیرم که بر عذابت صبر کنم پس چگونه فراق تو را تحمل نمایم» و درجه دیگر، صبر بالله است و آن از برای اهل تمکین و استقامت است که بعد از حال صحو و بقاء بالله و پس از تخلق به اخلاق الله برای آن‌ها رخ دهد و از آن جز کمّل را نصیبی نیست».[1]

[1]. شرح چهل حدیث، امام خمینی، ص 267 و 268.