بدان آن كه درد را فرستاده دارو را نیز فرستاده و وعده شفا داده است و صبر اگر چه دشوار یا ممتنع است لیكن با معجون علم و عمل به دست آوردن آن ممكن است. علم و عمل دو عنصر به هم آمیخته‌اند، كه تمامی داروهای بیماری‌های قلب از آنها تركیب یافته است، لیكن هر بیماری به علم و عملی خاصّ خود نیازمند است.

از این رو همان گونه كه صبر اقسام مختلفی دارد علل مانع از آن نیز دارای اقسام مختلفی است، و با اختلاف علل، علاج و درمان نیز مختلف می‌شود، زیرا معنای علاج ضدّ علّت و بر كندن ریشه‌های آن است، و چون بیان این مطلب به گفتاری دراز نیاز دارد، تنها با چند مثال راه درمان را نشان می‌دهیم و بدان بسنده می‌كنیم.

می‌گوییم: هر گاه فی المثل در برابر شهوت مباشرت، نیازمند صبر باشد بدین سبب است كه این شهوت بر او چیره شده به طوری كه مالك فرج خود نیست و اگر مالك آن باشد مالك چشمش نیست و اگر مالك چشمش باشد مالك دل و نفس خود نیست، زیرا پیوسته نفس او از موارد شهوت با او سخن می‌گوید، و او را از مداومت در ذكر و فكر و اعمال شایسته باز می‌دارد.

پیش از این گفته‌ایم كه صبر، عبارت از كشتی گرفتن انگیزه دین با انگیزه هوس است و هر یك از دو كشتی گیر می‌خواهد بر دیگری غلبه كند و ما در این میان راهی نداریم جز این كه طرفی را كه خواهان پیروزی آنیم تقویت كنیم تا مقام برتر را بیابد. و طرف دیگر ضعیف و ناتوان گردد. در این مورد بر ما لازم است كه انگیزه دین را نیرومند و انگیزه شهوت را ناتوان سازیم.