حضرت زهرا3 می‌فرماید:
«... . وَالصِّیامَ تَثْبِیتاً لِلْاِخْلاصِ» یعنی روزه، تمرین اخلاص است.
حضرت یکی از حکمت‌‌های تشریع روزه را مورد تاکید قرار می‌‌دهند. البته ذکر این حکمت‌‌ها به معنای حکمت انحصاری نیست؛ بلکه به مناسبت مقام، ذکر هرکدام که بیشتر اهمیت داشته آن را انتخاب کرده‌‌اند.
روزه ویژگی برجسته‌ای دارد که در سایر عبادات نیست و آن این است که چون روزه یک عمل امساکی است و عبادتی است که قوامش به ترک است، جای ریا و سمعه ندارد. کسی که روزه گرفته است به صرف روزه گرفتن نمی تواند ریاکاری کند، مگر کسی تعمد داشته باشد که خودنمایی و اظهار کند و بگوید: من روزه هستم که آن مسئله دیگری است. خود روزه گرفتن ترک یک سلسله مفطرات است و این اعم است از این که شخص روزه باشد یا به دلیل دیگری امساک کند.
سایر عبادات این طور نیست مثلاً وقتی کسی نماز می‌‌خواند ظاهر عمل او نشان می‌‌دهد که مشغول نماز است. وقتی خمس و زکات می‌‌دهد یا انفاق می‌‌کند، دست کم کسی که مال را می‌‌گیرد می‌‌فهمد که این مال را اعطا کرد. حج، جهاد و سایر عبادات هم همین طور است. از این جهت این عبادت به اخلاص نزدیک‌‌تر است. کسی که یک ماه این عبادت را انجام می‌‌دهد این عمل برای او تمرین اخلاص است. وقتی یک ماه انسان عملی را هر روز تکرار کند برای او ملکه می‌‌شود. پس روزه اخلاص را در انسان تثبیت می‌‌کند.
این فایده بر روزه بیش از سایر عبادات مترتب می‌‌شود. از این جهت می‌توان گفت که: همان طور که حضرت زهرا3 فرموده‌اند، حکمت برجسته در روزه «تثبیت اخلاص» است. اما معنای این سخن این نیست که فایده روزه فقط همین است.
در اینجا خطبه پیامبر اکرم6 را به مناسبت حلول ماه رمضان مشاهده می‌فرمایید:[1]
حضرت علی بن موسی الرضا7 به توسط آباء بزرگوار خود از سید الوصیین امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب7 روایت کرده که آن جناب فرمود:
«روزی رسول خدا6 خطبه انشا فرمود بعد از آن فرمود: «ایها الناس» به شما رو آورده است ماه خدا که مقصود ماه رمضان است به برکت و رحمت و مغفرت این ماه ماهی است که در نزد خدا افضل از همه ماه‌ها است و روزهای آن افضل از همه روزها است و شب‌های آن افضل از همه شب‌ها است و ساعات آن افضل از همه ساعات است. و این ماهی است که شما خوانده شده‌اید به ضیافت خدا و قرار داده شده‌اید از اهل کرامت. خدا نَفَس‌های شما در این ماه تسبیح است و خواب شما در این ماه عبادت است و عمل شما در این ماه مقبول است و دعای شما در این ماه مستجاب است.
پس از خداوند متعال سؤال کنید به نیت‌های صادقه و دل‌های طاهره، که شما را توفیق دهد از برای روزه‌گرفتن در این ماه و تلاوت کردن کتاب او. شقی و بدبخت است که در این ماه بزرگ از آمرزش خدا محروم شود. و یاد کنید به گرسنگی و تشنگی شما در این ماه گرسنگی و تشنگی خودتان را در روز قیامت و صدقه دهید بر فقرا و مساکین خود. و احترام کنید پیران و مشایخ خود را و رحم کنید بر کوچک‌های خود و صله کنید رحم‌های خود را، و حفظ کنید و نگاه دارید زبان‌های خود را، و بپوشانید چشم‌های خود را از چیزهایی که حلال نیست از برای شما نظر کردن در آن‌ها، و گوش ندهید به چیزهایی که از برای شما حلال نیست استماع، آن‌ها و مهربانی کنید بر یتیم‌های مردم که خدا بر یتیم‌های شما رأفت و مهربانی کند، و بازگشت کنید به سوی خدا از گناهان خود، و در اوقات نماز دست‌ها را به دعا بلند کنید چه این اوقات افضل از همه ساعات است که حق‌تعالی در آن اوقات به نظر رحمت به بندگان خود نظر فرماید، و چون راز و نیاز کنند آن‌ها را اجابت فرماید، و چون خدا را بخوانند لبیک در جواب آن‌ها گوید، و چون دعا کنند مستجاب گرداند.
ایّها النّاس! نفْس‌های شما در گرو اعمال شما است، پس خود را از گرو در آرید به استغفار کردن، شما و پشت‌های شما از وزر و وبال‌های شما سنگین است پس تخفیف دهید و سبک گردانید پشت‌های خود را به طول دادن سجود، و بدانید که حق‌تعالی به عزت خود سوگند یاد فرموده است که نمازکنندگان و سجده کنندگان را عذاب نکند و آن‌ها را در آتش جهنم نیفکند و روزی که مردم در حضور پروردگار عالمیان حاضر شوند و در موقف حساب در آیند.
ایّها الناس! هر کس از شما در این ماه روزه‌دار مؤمنی را افطار فرماید ثواب یک بنده آزاد کردن از آن او باشد، و گناهان گذشته او آمرزیده شود.
پس به رسول خدا عرض کردند یا رسول الله! جمیع ما بر افطار دادن قادر نیستیم، فرمود؛ خود را از آتش جهنم آزاد کنید اگر چه به یک نصف خرما باشد. خود را از آتش نجات دهید اگر چه به یک شربت آب باشد.
ایّها الناس! هر کس در این ماه خلق و خوی خود را نیکو کند او را گذشتن از صراط آسان باشد در روزی که همه قدم‌ها بلغزد، و هر کس در این ماه بر بنده و کنیز خود تخفیف دهد حق‌تعالی حساب او را سبک کند، و هر کس در این ماه خود را از بدی باز دارد حق تعالی غضب خود را از او باز دارد - در روزی که با او ملاقات نماید، و هر کس در این ماه یتیمی را گرامی دارد حق تعالی او را گرامی دارد در روزی که با او ملاقات کند، و هر کس در این ماه صله رحم کند حق تعالی رحمت خود را از او دریغ نفرماید در روزی که با او ملاقات کند.
و هر کس صله رحم قطع کند و صله رحم نکند حق تعالی رحمت خود را از او قطع کند در روزی که با او ملاقات کند و هر کس نمازی مستحب به قصد قربت در این ماه به جا آورد، حق تعالی برات بیزاری از آتش از برای او بنویسد و هر کس واجبی را در این ماه ادا کند حق تعالی اجر کسی به او عطا کند که هفتاد واجب در غیر این ماه ادا کرده باشد، و هر کس در این ماه صلوات زیاد بر من فرستد حق تعالی ترازوی حسنه او را سنگین کند روزی که میزان‌ها سبک شود، و هر کس یک آیه قرآن در این ماه تلاوت کند او را ثواب یک ختم قرآن در غیر این ماه باشد.
ایها الناس! درهای بهشت در این ماه مفتوح است. پس از پروردگار بخواهید که آن درها را نبندد و درهای جهنم در این ماه بسته است پس از پروردگار سؤال کنید که آن درها را بر شما نگشاید. و شیاطین در این ماه در غل و زنجیرند پس از پروردگار سؤال کنید که آن‌ها را بر شما مسلط نگرداند.
امیرالمؤمنین7 می‌فرماید که من برخاستم و عرض کردم: یا رسول الله! افضل اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: یا اباالحسن افضل اعمال در این ماه اجتناب کردن از حرام‌های خدا است.
پس از آن گریه کرد، عرض کردم؛ یا رسول الله چه چیز تو را به گریه در آورد؟ فرمود یا علی گریه می‌کنم از برای آن که خون تو را در این ماه حلال دانند گویا می‌بینم که تو نماز می‌گزاری که شقی‌ترین اولین و آخرین، پی‌کننده ناقه ثمود ضربتی بر فرق تو زند که ریش تو به خون سرت خضاب شود.
امیرالمؤمنین7 می‌فرماید؛ که عرض کردم: یا رسول الله! سلامت دین من در این است؟ فرمود: آری سلامت دین تو در این است. پس از آن حضرت فرمود: یا علی هر کس تو را به قتل رساند مرا به قتل رسانیده، و هر کس تو را دشمن دارد مرا دشمن داشته است، و هر کس تو را ناسزا گوید مرا ناسزا گفته است، زیرا که تو نسبت به من به منزلت جان منی، روح تو از روح من است، و گل تو از گل من است.
خدای تبارک و تعالی من و تو را آفرید و من و تو را برگزید مرا به رسالت اختیار فرمود و تو را به امامت، پس هر که امامت تو را انکار کند نبوت مرا انکار کرده. یا علی تویی وزیر من، و پدر فرزندان من، و شوهر دختر من، و جانشین من و خلیفه من در امت من، در زمان حیات من و بعد از وفات من، امر تو امر من است و نهی تو نهی من است. سوگند می‌خورم به حق آن کسی که مرا به پیغمبری مبعوث کرد و بهترین خلق قرار داد که توئی حجت خدا بر خلق او و امین خدا بر سر او و خلیفه خدا بر بندگان او.»
[1] . «حَدَّثَـنَا ... علیّ بن موسی‌الرضا ... عن سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ أَمِيرِ الْـمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ7 قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّـهِ6 خَطَبَنَا ذَاتَ يَوْمٍ فَقَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اللَّـهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْـمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّـهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَيَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَيَّامِ وَ لَيَالِيهِ أَفْضَلُ اللَّيَالِي وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ هُوَ شَهْرٌ دُعِيتُمْ فِيهِ إِلَى ضِيَافَةِ اللَّـهِ وَ جُعِلْتُمْ فِيهِ مِنْ أَهْلِ كَرَامَةِ اللَّـهِ أَنْفَاسُكُمْ فِيهِ تَسْبِيحٌ وَ نَوْمُكُمْ فِيهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُكُمْ فِيهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُكُمْ فِيهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اللَّـهَ رَبَّكُمْ بِنِيَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ يُوَفِّقَكُمْ لِصِيَامِهِ وَ تِلَاوَةِ كِتَابِهِ فَإِنَّ الشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّـهِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِيمِ وَ اذْكُرُوا بِجُوعِكُمْ وَ عَطَشِكُمْ فِيهِ جُوعَ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ عَطَشَهُ وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِكُمْ وَ مَسَاكِينِكُمْوَ وَقِّرُوا كِبَارَكُمْ وَ ارْحَمُوا صِغَارَكُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَكُمْ وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَكُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا يَحِلُّ النَّظَرُ إِلَيْهِ أَبْصَارَكُمْ وَ عَمَّا لَا يَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَيْهِ أَسْمَاعَكُمْ وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَيْتَامِ النَّاسِ يُتَحَنَّنْ عَلَى أَيْتَامِكُمْ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّـهِ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَ ارْفَعُوا إِلَيْهِ أَيْدِيَكُمْ بِالدُّعَاءِ فِي أَوْقَاتِ صَلَاتِكُمْ فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ يَنْظُرُ اللَّـهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَى عِبَادِهِ يُجِيبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ وَ يُلَبِّيهِمْ إِذَا نَادَوْهُ وَ يُعْطِيهِمْ إِذَا سَأَلُوهُ وَ يَسْتَجِيبُ لَهُمْ إِذَا دَعَوْهُ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَكُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِكُمْ فَكُفُّوهَا بِاسْتِغْفَارِكُمْ وَ ظُهُورُكُمْ ثَقِيلَةٌ مِنْ أَوْزَارِكُمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِكُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّـهَ تَعَالَى ذِكْرُهُ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لَا يُعَذِّبَ الْـمُصَلِّينَ وَ السَّاجِدِينَ وَ أَنْ لَا يُرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعالَمِينَ أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ فَطَّرَ مِنْكُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِي هَذَا الشَّهْرِ كَانَ لَهُ بِذَلِكَ عِنْدَ اللَّـهِ عِتْقُ نَسَمَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَى مِنْ ذُنُوبِهِ فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّـهِ وَ لَيْسَ كُلُّنَا يَقْدِرُ عَلَى ذَلِكَ فَقَالَ6 اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْكُمْ فِي هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ كَانَ لَهُ جَوَازٌ عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ تَزِلُّ فِيهِ الْأَقْدَامُ وَ مَنْ خَفَّفَ فِي هَذَا الشَّهْرِ عَمَّا مَلَكَتْ يَمِينُهُ خَفَّفَ اللَّـهُ عَلَيْهِ حِسَابَهُ وَ مَنْ كَفَّ فِيهِ شَرَّهُ كَفَّ اللَّـهُ عَنْهُ غَضَبَهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ وَ مَنْ أَكْرَمَ فِيهِ يَتِيماً أَكْرَمَهُ اللَّـهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ وَ مَنْ وَصَلَ فِيهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّـهُ بِرَحْمَتِهِ يَوْمَ يَلْقَاهُ وَ مَنْ قَطَعَ فِيهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللَّـهُ عَنْهُ رَحْمَتَهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ وَ مَنْ تَطَوَّعَ فِيهِ بِصَلَاةٍ كَتَبَ اللَّـهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ مَنْ أَدَّى فِيهِ فَرْضاً كَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّى سَبْعِينَ فَرِيضَةً فِيمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ وَ مَنْ أَكْثَرَ فِيهِ مِنَ الصَّلَوَاتِ عَلَيَّ ثَقَّلَ اللَّـهُ مِيزَانَهُ يَوْمَ تَخِفُّ الْـمَوَازِينُ وَ مَنْ تَلَا فِيهِ آيَةً مِنَ الْقُرْآنِ كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِي غَيْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِي هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُغَلِّقَهَا عَلَيْكُمْ وَ أَبْوَابَ النِّيرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُفَتِّحَهَا عَلَيْكُمْ وَ الشَّيَاطِينَ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُسَلِّطَهَا عَلَيْكُمْ قَالَ أَمِيرُ الْـمُؤْمِنِينَ7 فَقُمْتُ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّـهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ فَقَالَ يَا أَبَا الْـحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّـهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ بَكَى فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّـهِ مَا يُبْكِيكَ فَقَالَ يَا عَلِيُّ أَبْكِي لِمَا يُسْتَحَلُّ مِنْكَ فِي هَذَا الشَّهْرِ كَأَنِّي بِكَ وَ أَنْتَ تُصَلِّي لِرَبِّكَ وَ قَدِ انْبَعَثَ أَشْقَى الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ شَقِيقُ عَاقِرِ نَاقَةِ ثَمُودَ فَضَرَبَكَ ضَرْبَةً عَلَى قَرْنِكَ فَخَضَبَ مِنْهَا لِحْيَتَكَ قَالَ أَمِيرُ الْـمُؤْمِنِينَ7 قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّـهِ وَ ذَلِكَ فِي سَلَامَةٍ مِنْ دِينِي فَقَالَ فِي سَلَامَةٍ مِنْ دِينِكَ ثُمَّ قَالَ6 يَا عَلِيُّ مَنْ قَتَلَكَ فَقَدْ قَتَلَنِي وَ مَنْ أَبْغَضَكَ فَقَدْ أَبْغَضَنِي وَ مَنْ سَبَّكَ فَقَدْ سَبَّنِي لِأَنَّكَ مِنِّي كَنَفْسِي رُوحُكَ مِنْ رُوحِي وَ طِينَتُكَ مِنْ طِينَتِي إِنَّ اللَّـهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَنِي وَ إِيَّاكَ وَ اصْطَفَانِي وَ إِيَّاكَ وَ اخْتَارَنِي لِلنُّبُوَّةِ وَ اخْتَارَكَ لِلْإِمَامَةِ فَمَنْ أَنْكَرَ إِمَامَتَكَ فَقَدْ أَنْكَرَ نُبُوَّتِي يَا عَلِيُّ أَنْتَ وَصِيِّي وَ أَبُو وُلْدِي وَ زَوْجُ ابْنَتِي وَ خَلِيفَتِي عَلَى أُمَّتِي فِي حَيَاتِي وَ بَعْدَ مَوْتِي أَمْرُكَ أَمْرِي وَ نَهْيُكَ نَهْيِي أُقْسِمُ بِالَّذِي بَعَثَنِي بِالنُّبُوَّةِ وَ جَعَلَنِي خَيْرَ الْبَرِيَّةِ إِنَّكَ لَـحُجَّةُ اللَّـهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ أَمِينُهُ عَلَى سِرِّهِ وَ خَلِيفَتُهُ عَلَى عِبَادِه».[فضائل الاشهر الثلاثه ، مرحوم صدوق;، ص 51 به بعد و بحار الانوار ج 26 ، ص 359 حدیث 96]
