امام7 در این گفتار پربار خود به آثار صدقه در راه خدا و ادای زکات و برکات دعا اشاره کرده میفرماید: «ایمانتان را با صدقه حفظ کنید و اموالتان را با زکات، و امواج بلا را با دعا از خود دور کنید» .
تأثیر صدقه در حفظ ایمان از این نظر است که علاقه انسان به مال بیش از هر چیز است؛ بسیارند کسانی که در اعمال و عبادات ظاهری قهرمان میداناند؛ اما هنگامی که پای مسائل مالی به میان میآید میلنگند. به همین دلیل پرداختن صدقه و چشم پوشی از مال مخصوصاً اگر به صورت عادت روزانه انسان درآید در تقویت پایههای ایمان بسیار مؤثر است و شاید به دلیل اهمیت صدقات و انفاق در راه خدا در قرآن مجید بذل مال در کنار بذل جان قرار گرفته و میفرماید: «خداوند از مؤمنان، جان و مالشان را خریداری کرده که در برابرش بهشت برای آنان باشد».[1]
در مورد حفظ اموال از طریق پرداخت زکات هم از جنبههای ظاهری قابل تفسیر است، هم از جنبههای معنوی؛ از نظر ظاهر میدانیم زکات حق محرومان است هنگامی که قشر ضعیف جامعه از حقوق مسلم خود محروم شود کار به شورشها و قیامها بر ضد اغنیا میکشد و اموال آنها به خطر میافتد.[2]
قرآن مجید نیز اشاره پرمعنایی به این معنا دارد؛ آنجا که میفرماید: «﴿وَ أَنْفِقُوا في سَبيلِ اللَّـهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَيْديكُمْ إِلَی التَّهْلُكَةِ﴾؛ و در راه خدا انفاق کنید و (با ترک انفاق) خود را به دست خود، به هلاکت نیفکنید»[3] قرار گرفتن این دو جمله پشت سر هم دلیل بر ارتباط آنها با یکدیگر است؛ یعنی اگر انفاق فی سبیل الله ترک شود ثروتمندان خودشان را با دست خود به هلاکت افکندهاند و اکثریت محروم سرانجام به پا میخاسته قوانین را در هم میشکنند و شورشی غیر قابل کنترل ایجاد میکنند.
از نظر معنوی نیز جای تردید نیست که خداوند برکات خود را از کسانی بر میگیرد که حقوق محرومان را نمیپردازند. در حدیثی از امام صادق7 در آمده است:
«مَا ضَاعَ مَالٌ فِي بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ إِلَّا بِتَرْكِ الزَّكَاةِ»؛ هیچ مالی در دریا و خشکی از بین نرفت جز به سبب ترک زکات».[4]
در مورد جمله سوم یعنی رابطه دفع امواج بلا به وسیله دعا نیز روایات فراوانی داریم و پیش از روایات، قرآن مجید از آن سخن گفته، میفرماید: «بگو: پروردگارم برای شما ارزشی قائل نیست اگر دعای شما نباشد».[5]
در حدیثی در کتاب شریف کافی از امام صادق7 میخوانیم: «إِنَّ الدُّعَاءَ يَرُدُّ الْقَضَاءَ وَ قَدْ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً؛ دعا حوادث سخت را باز میگرداند حتی اگر دستور آن از آسمان صادر و محکم و مبرم شده باشد».[6]
در همین کتاب از امام زین العابدین7 میخوانیم: «الدُّعَاءُ يَدْفَعُ الْبَلَاءَ النَّازِلَ وَ مَا لَمْ يَنْزِل؛ دعا بلایی را که نازل شده است دفع میکند و همچنین بلائی را که نازل نشده است».[7]
البته استجابت دعا شرایطی دارد که از جمله شرایط آن توبه و نهی از منکر و استفاده از غذای حلال است.[8]
[1] . سوره توبه، آیه 111.
[2] . در جلد پنجم «پیام امام»، ص352 ذیل خطبه 128 شرح کافى درباره شورش زنجیان داده شده است.
[3] . سوره بقره، آیه 195 .
[4] . وسائلالشیعه، ج6، ص5. ابواب زکات.
[5] . فرقان، آیه 77 .
[6] . کافى، ج2، ص469، ح 3.
[7] . همان، ح 5.
[8] . ر. ک: مقدمه کتاب «کلیات مفاتیح نوین»؛ آیهٔالله جوادی آملی.