در بخش نخستین این خطبه که در بالا آمد، امام7 اشاره‌ای پر معنا بر تقسیم ایمان به دو قسم پایدار و ناپایدار فرمود. اکنون سؤال در این است که چه اموری سبب ثبات یا تزلزل ایمان می‌‌شود؟

پاسخ این سؤال اجمالا معلوم است، زیرا گناهان سنگین و بی‌توجهی به وظایف شرعی، به یقین از اسباب تزلزل ایمان و سوء خاتمه است؛ ولی در آیات و روایات روی موارد خاصی تکیه شده است، از جمله:

همنشینی با بدان و منافقان؛ در آیه 28 و 29 سوره فرقان می‌‌خوانیم که بعضی از دوزخیان در قیامت از داشتن دوستان بد اظهار تأسف می‌‌کنند و می‌‌گویند : «ای وای بر من کاش فلان کس را دوست خود انتخاب نکرده بودم، او مرا از ذکر حق گمراه ساخت بعد از آن که یاد حق به سراغ من آمده بود».

در آیه 56 و 57 سوره صافات از قول بعضی از بهشتیان می‌‌خوانیم؛ که از فراز بهشت نگاهی به دوزخ می‌‌افکند و به دوست گمراه دوزخیش می‌‌گوید: «به خدا سوگند! نزدیک بود مرا نیز به هلاکت بکشانی و اگر نعمت پروردگارم نبود من نیز از احضارشدگان در دوزخ بودم».

در حدیثی نیز از امام صادق7 می‌‌خوانیم که از آن حضرت پرسیدند چه چیز ایمان را در انسان ثابت و راسخ می‌‌کند؟ در پاسخ فرمود: «ورع و تقوا ایمان را در انسان تثبیت می‌‌کند و طمع آن را بیرون می‌‌سازد».[1]

در حدیث دیگری از آن حضرت آمده است: «کسی که رفتارش با گفتارش هماهنگ است به نجات او گواهی ده، و آن کس که موافق نیست ایمانش عاریتی است (و بر باد می‌‌رود) ».[2]

امیرمؤمنان علی7 نیز به «کمیل» راه پایدار بودن را نشان داد و فرمود: «ای کمیل! تنها در صورتی مستحق ثبات ایمان هستی که از جاده روشنی که تو را به کژی نمی‌‌برد حرکت کنی و از روشی که به تو آموخته‌ایم و به سوی آن هدایت شده‌ای، جدا نشوی».[3]

البتّه عوامل ثبات و تزلزل ایمان منحصر به آنچه گفته شد نیست؛ ولی بخش مهمی را می‌‌توان در عوامل فوق جستجو کرد.[4]