به نظر میرسد - و به واقع چنین است - که شیعه به علت استفاده از سیرهی ائمه اطهار: در کنار قرآن کریم در اثبات جامعیت اسلام بسیار موفق
میباشد.
در مذهب شیعه علاوه بر بحثهای تئوری و فرمولهای گوناگون فردی و اجتماعی که در قرآن کریم و فرامین پیامبر بزرگوار اسلام وجود دارد و برای تبلیغ به عنوان اصل مطرح است؛ سیره و رفتار پیامبر6 و ائمه معصومین:، به عنوان الگوهای عملی مورد نظر قرار میگیرد.
کتاب شریف سنن النبی6[1] و سیرهی ائمه اطهار:[2] و صدها کتاب دیگر که به سیره و رفتار اهل بیت عصمت و طهارت: پرداخته و این اسوههای حسنه را معرفی میکند، بهترین زمینهها را برای تبلیغ دینی فراهم میسازند. از این رو بحث الگوگیری و سنخیت و هم رنگی با ائمه:: از سرمایههای بسیار ارجمند و ارزشمند تشیع است که مبلغان همواره باید از آن به عنوان بهترین نعمت الهی یاد کرده و مردم را یادآور این ذخایر الهی کنند.
اکنون که جوهرهی اصلی تبلیغ دینی مطرح شد بحث را دربارهی وظایف مبلغان پی میگیریم. روحانیت و مبلغان به عنوان مرزبانان فکری، فرهنگی همواره باید دغدغهی پاسداری از دین را داشته و راههای نفوذ دشمنان به اندیشه و باورهای دینی جامعهی خود را مسدود کرده و حتی از این مقام بالاتر رفته و به سوی اندیشههای ملحدانه و شرک آلود دشمنان اسلام نقب زده و بذر باورهای دینی را در سرزمین وجود آنان بیفشانند.
در این میان مساجد، تکایا، حسینهها از قداستی خاص برخوردارند که میتوان در ایام خاصی همچون محرم و صفر و یا ماه رمضان و ایام فاطمیه به عنوان سنگر دفاع و پاسداری از دین و اعتقادات و برقراری ارتباط با مردم از آنها استفاده نمود.
شیوههای گوناگون تبلیغ عبارتند از:
۱. قلم: تکرار واژهی قلم در قرآن کریم نشان دهندهی عظمت نگارش و نویسندگی است.[3]
آیاتی مثل: ﴿اقْرَأْ وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ * الَّذي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ﴾[4]؛ و ﴿ن وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ﴾[5] و آیات متعدد دیگر که نوشتار و نویسندگی را تعظیم میکند. در مورد قلم و نوشتار سخن فراوان است و میگوییم که تبلیغ در سایهی قلم جاودانه و فراگیر است.
۲. جلوههای هنری؛ زبان هنر، زبان بین المللی است و اگر چه قلم زدن و خطابه و بیان نیز هنر است ولی هنرهایی مثل نقاشی، نمایش، فیلم، خط و مجسمه سازی از جمله هنرهایی است که بدون استفاده از تکلم میتوان از طریق آنها پیام رسانی کرد. هنرهای تجسمی از مهمترین وسایل و شیوههای تبلیغی هستند ولی پیامهای بزرگ معرفتی و اخلاقی و دینی همیشه در قالب این هنرها نمیگنجد.
۳. بیان و سخنوری؛ یکی از متداولترین انواع شیوههای تبلیغ، بیان است. و قرآن کریم به اهمیت بیان و استفاده صحیح از لسان پرداخته است و میفرماید:
﴿الرّحْمنُ * عَلَّمَ الْقُرْآنَ * خَلَقَ الْإِنْسانَ * عَلَّمَهُ الْبَيانَ﴾[6] خداوند متعال بلافاصله پس از بیان نعمت آفرینش و خلقت، نعمت بیان و گفتار را ذکر کرده و این گونه اهمیت بیان معلوم میشود.
پس بیان و قدرت گفتار از زمان خلقت با انسان بوده است و نیاز بشر به سخن گفتن در احادیثی که خلقت آدم و حوا را ذکر کرده و توضیح داده است به وضوح و روشنی بیان شده است.
[1] . از مرحوم علاّمه طباطبایی;.
[2] . از شهید مطهری;.
[3] . رسالت قلم، سخنرانی آیت الله مکارم شیرازی.
[4] . سوره العلق، آیات ۳ و ۴.
[5] . سوره القلم، آیه ۱.
[6] . سوره الرّحمن، آیه ۴ ۱.