ایمان مورد آزمایش و ابتلا قرار می‌گیرد. ایمان هر حقیقتی که داشته باشد و با هر ساحتی که در ارتباط باشد آزمون‌هایی برای آن ترتیب داده می‌شود تا هم مرتبة ایمانی دانسته شود و هم زمینه‌های تقویت و احیاناً ضعف آن آماده گردد.
پیش از آزمون، ایمان در حد ادعایی است که در نظام وجودی شخص به اثبات نرسیده است. دشواری‌ها و آزمون‌های دیگر یا این ادعا را به تثبیت می‌رسانند و راه ارتقا به مراتب بالاتر را بر او می‌گشاید یا بی‌محتوایی آن را برملا می‌کند. امیرالمؤ‌منین7 با اشاره به یکی از آیات قرآن از این ویژگی یاد می‌کنند:
«آیا مردم گمان کرده‌اند که به گفتن این‌که ما ایمان آوردیم واگذاشته می‌شوند و آنان آزموده نمی‌گردند؟»[1]
علی7 می‌فرماید: دانستم مادامی که رسول خدا6 در بین ما باشد آن فتنه برما فرود نمی‌آید. پس گفتم: ای رسول خدا این فتنه‌ای که خدا تو را به آن خبر داده چیست؟ فرمود: ای علی، به زودی بعد از من امتم در فتنه و تباهکاری افتند.»[2]
[1] . سورة عنکبوت، آیة 2 .
[2] . «إِنَّ أَمْرَنَا صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ لَا يَحْمِلُهُ إِلَّا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ امْتَحَنَ اللَّـهُ قَلْبَهُ لِلْإِيمَانِ» نهج البلاغه، خطبه 156 .
