برای افرادی که از نظر روحی پذیرای حق هستند، گاهی یک بار ارائه آن کافی است مانند جادوگران فرعون. ولی غالباً انذار باید به طور مکرر و متنوع صورت پذیرد تا در عمق جان مخاطب نفوذ کند همانگونه که آیات قرآن نازل شده است؛ «و ما (برای هدایت مردم) سخن الهی را پیوسته آوردیم که یادآور حقایق آن شوند.»[1]
مبلّغ باید از تکرار کلمات، جملات و مطالب پرهیز کند به جز مواردی که تکرار در آنها موضوعیت دارد همچون مسایل اخلاقی که همیشه باید تذکر داده شود. گر چه مردم مطالب اخلاقی را بارها و بارها شنیده باشند.
مسایل مورد ابتلای مردم و عبرتانگیز باید زیاد تکرار شود همانگونه که قرآن آنها را زیاد تکرار میکند. به طور مثال داستان حضرت موسی7 و سرگذشت قومش بیشترین تکرار را از بین قصههای قرآن به خود اختصاص داده است و بیش از 900 آیه، مربوط به حضرت موسی7 و امتش میباشد.
آگاهی خداوند از اعمال و نیات ما، حدود «100» بار با عناوین مختلف تکرار شده است که به نمونههایی از آنها اشاره میکنیم: «خداوند از اعمال شما غافل نیست. »[2] «خداوند به آنچه انجام میدهید آگاه است. »[3] «خداوند به آنچه که انجام میدهید داناست.»[4] «ای پیامبر! خدایت در کمین ستمکاران است.»[5] «او بر آینده و گذشته مردم آگاه است»[6] «خداوند آنچه را پنهان میدارید و آنچه را آشکار میکنید میداند.»[7]
بنابراین هر تکراری ناپسند نیست بلکه تکرار مفید، مطلوب است؛ «خداوند بهترین سخن را نازل کرده، کتابی که آیاتش (از نظر لطف و زیبایی و عمق) همانند یکدیگر است . آیاتی تکراری دارد (تکراری شوقانگیز) که از شنیدن آیاتش بر اندام کسانی که از پروردگارشان خاشعند لرزه میافتد.»[8] و[9]
[1] . سوره قصص، آیه 51 ؛ ﴿وَ لَقَدْ وَصَّلْنا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ﴾.
[2] . ﴿وَ مَا اللَّـهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ﴾ (سوره بقره، آیه 74)
[3] . ﴿وَ اللَّـهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ﴾ (سوره حدید، آیه 4)
[4] . ﴿وَ اللَّـهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبيرٌ﴾ (سوره مجادله، آیه 11)
[5] . ﴿إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْـمِرْصادِ﴾ (سوره فجر، آیه 14)
[6] . ﴿يَعْلَمُ ما بَيْنَ أَيْديهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ﴾ (سوره طه، آیه 110)
[7] . ﴿يَعْلَمُ ما تُسِرُّونَ وَ ما تُعْلِنُونَ﴾ (سوره تغابن، آیه 4)
[8] . ﴿اللَّـهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْـحَديثِ كِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ﴾ (سوره زمر، آیه 23)
[9] . در قرآن كريم آيات متعددى تكرار شده است: آيه: ﴿فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ﴾ 31 بار در سوره الرحمن. آيه: ﴿وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبينَ﴾ 11 بار در سوره مرسلات. آيه: ﴿فَاتَّقُوا اللَّـهَ وَ أَطيعُونِ﴾ 7 بار. و آيه: ﴿وَ ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلاَّ عَلى رَبِّ الْعالَمينَ﴾ 5 بار در سوره شعرا، تكرار شده است. اين تكرارها به خاطر نفوذ مطلب در عمق جان است مانند تكرار سفارش به تقوا توسط خطيب نماز جمعه. همچنين در قرآن كريم گاهى يك مطلب با بيانهاى مختلف و متنوع آمده است كه تكرار آن مفيد است: ﴿وَ لَقَدْ صَرَّفْنا في هذَا الْقُرْآنِ لِيَذَّكَّرُوا﴾ «و ما در اين قرآن (حقايق را) به انواع سخنان فصيح و بليغ بيان كرديم تا خلق متذكر شوند.» (سوره اسراء، آیه 41) سخن خدا و دستورات او به طور مكرر و پيوسته بايد به بندگان رسانده شود به همين دليل است كه رسولان زيادى از سوى خداوند بزرگ به همين منظور فرستاده شدهاند؛ ﴿ثُمَّ أَرْسَلْنا رُسُلَنا تَتْرا﴾ «سپس پيامبرانى پى در پى بر خلق فرستاديم.» (سوره مؤمنون، آیه 44) ﴿إِذْ أَرْسَلْنا إِلَيْهِمُ اثْنَيْنِ فَكَذَّبُوهُما فَعَزَّزْنا بِثالِثٍ﴾ «هنگامى كه دو تن از رسولان را فرستاديم و چون تكذيب كردند رسول سومى را به ياريشان فرستاديم.» (سوره یس، آیه 14)
