تداعی معانی در آموزش، نقش بسیار مهمی دارد.
انسان از کودکی لغات و معانی را همراه با خاطراتی که با آنها همراه میشود یاد میگیرد و هر چه آن خاطرهها جالب‌تر باشند یاد آن واژهها معانی در ذهن پایدارتر خواهد بود. بنابراین مبلّغ باید از فرصتهای مناسب برای تبلیغ استفاده کند و گفتن مسایل دینی و ارزشمند را با خاطرات خوش همراه سازد تا در ذهن مخاطب کاملاً جا بگیرد.
حتماً تاکنون تجربه کردهاید که تأثیر سخن در هنگام هدیهدادن به کسی یا زمانی که به شاگردی نمره خوب میدهید، بیشتر است.[1]
و خداوند زمانی در مقابل کافران که به دارایی خود مینازند ثروت و قدرت بیحد و حصر خود را به رخ آنان میکشد تا به ضعف بیش از حد خود توجه کنند و تحقیر شوند:
«اینها همان مردم بد خواهند که میگویند به اصحاب رسول خدا انفاق مال نکنید تا مردم از گِردَش پراکنده شوند در حالی که گنجهای زمین و آسمان‌ها از آن خداست اما منافقان آن را نمیفهمند.» [2]
خدای بزرگ در آیاتی از قرآن از رسول گرامیش میخواهد که با بیاعتنایی به کافران آنها را کوچک و پست شمرد.
«پس ای رسول! هر گاه مردم (مقام تو را نشناخته و) از تو رو گردانیدند بگو خدا برای من کافی است (و به آنان بیاعتنایی کن).»[3]
«ای رسول! آنان که دین خود را بازیچه و هوسرانی گرفتند و زندگی دنیا فریبشان داد به خود واگذار.»[4]
البته باید توجه داشت که کافران نیز در راه تحقیر مؤمنان تلاش میکنند که باید در مقابل این تحقیرها ایستادگی نمود.
به طور مثال سران کافر قوم نوح، به او گفتند که تو نیز همانند ما بشری هستی و کسانی که اطراف تو را گرفتهاند مشتی افراد پست و بیارزشند.[5]
و در جایی دیگر به مردم میگفتند که این شخصی (نوح) بشری مانند شما بیش نیست، از همان چیزی میخورد و میآشامد که شما میخورید و میآشامید.[6]
و زمانی او را در حال کشتی سازی در بیابان، مسخره میکردند که حضرت میفرمود: به زودی ما نیز شما را مسخره خواهیم کرد، همانگونه که شما مسخره میکنید.[7]
[1] . از شخصى كه شماره تلفن خانه او پنچ رقمى بود پرسيدند شماره تلفن منزل شما چيست؟ گفت عددِ نمازهاى شبانه روزى. صبح 2 ركعت، ظهر 4 ركعت، عصر 4 ركعت، مغرب 3 ركعت و عشا 4 ركعت يعنى تلفن خانه ما (24434) مىباشد. خداوند متعال با ابزار تنّفر و بىزارى از مشركان آنان را تحقير نمود. ﴿بَراءَةٌ مِنَ اللَّـهِ وَ رَسُولِهِ إِلَى الَّذينَ عاهَدْتُمْ مِنَ الْـمُشْرِكينَ﴾ «از خدا و رسولش از مشركانى كه با شما پيمان بسته و آن را شكستند بيزارند.» (سوره توبه، آیه 1) مشركانى كه قلبهاشان همچون سنگ است: ﴿ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ فَهِيَ كَالْـحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً﴾ «پس از اين معجزه بزرگ، باز چنان سخت دل شديد كه دلهايتان همچون سنگ يا سختتر از آن شد.» (سوره بقره، آیه 74) هم آنان كه از شنيدن، گفتن و ديدن حق كر و گنگ و كورند و تفكر نمىكنند: ﴿صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لا يَعْقِلُونَ﴾ (سوره بقره، آیه 171) خداوند متعال براى تحقير متكبران كافر از تعبيرات مختلفى استفاده مىفرمايد: گاهى با نام حيوانات آنها را تحقير مىكند: ﴿فَما لَهُمْ عَنِ التَّذْكِرَةِ مُعْرِضينَكَأَنَّهُمْ حُمُرٌ مُسْتَنْفِرَةٌ فَرَّتْ مِنْ قَسْوَرَةٍ﴾ «چرا آنها از تذکر روی گردانند. گویی گورخرانی رمیده‌اند که از مقابل شیری فرار کرده‌اند.» (سوره مدثر، آیه 49 ـ 51) پس چه شده است آنان را كه از ياد آن روز سخت دورى مىكنند. اين كافران گويى خرانى هستند كه از شير درّنده مىگريزند: ﴿أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ﴾ «گوش‌هایی دارند که با آنها نمی‌شوند آنان همانند چهارپایان بلکه گمراهترند [آری] آنها همان غافل ماندگانند.» (سوره اعراف، آیه 179) آن گمراهان همچون چهارپايانند بلكه بسى گمراهترند آنان همان غافلانند. و زمانى با گفتن اين مطلب كه خدا هيچگونه نيازى به پيروى آنها از خود ندارد و موجودات بسيارى به عبادتش مشغولند آنها را كوچك مىشمرد: ﴿فَإِنِ اسْتَكْبَرُوا فَالَّذينَ عِنْدَ رَبِّكَ يُسَبِّحُونَ لَهُ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ هُمْ لا يَسْأَمُونَ﴾؛ «اگر کافران به عبادت خدا تکبر ورزند (هیچ اهمیتی ندارد چرا که) فرشتگان شب و روز و بدون هیچ خستگی به تسبیح و طاعت حضرت حق مشغولند.» (سوره فصلت، آیه 38)
[2] . ﴿هُمُ الَّذينَ يَقُولُونَ لا تُنْفِقُوا عَلى مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّـهِ حَتَّى يَنْفَضُّوا وَ لِلَّـهِ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنَّ الْـمُنافِقينَ لا يَفْقَهُونَ﴾ (سوره منافقون، آیه 7) تأكيد بر عزت خدا، رسول و مؤمنان در واقع تحقير كافران است. ﴿وَ لِلَّـهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنينَ وَ لكِنَّ الْـمُنافِقينَ لا يَعْلَمُونَ﴾ (سوره منافقون، آیه 8)
[3] . ﴿فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللَّـهُ﴾ (سوره توبه، آیه 129)
[4] . ﴿وَ ذَرِ الَّذينَ اتَّخَذُوا دينَهُمْ لَعِباً وَ لَهْواً وَ غَرَّتْهُمُ الْـحَياةُ الدُّنْيا﴾ (سوره انعام، آیه 70)
[5] . ﴿فَقالَ الْـمَلَأُ الَّذينَ كَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ ما نَراكَ إِلاَّ بَشَراً مِثْلَنا وَ ما نَراكَ اتَّبَعَكَ إِلاَّ الَّذينَ هُمْ أَراذِلُنا بادِيَ الرَّأْيِ﴾ (سوره هود، آیه 27)
[6] . ﴿ما هذا إِلاَّ بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يَأْكُلُ مِمَّا تَأْكُلُونَ مِنْهُ وَ يَشْرَبُ مِمَّا تَشْرَبُونَ﴾ (سوره مؤمنون، آیه33)
[7] . ﴿كُلَّما مَرَّ عَلَيْهِ مَلَأٌ مِنْ قَوْمِهِ سَخِرُوا مِنْهُ قالَ إِنْ تَسْخَرُوا مِنَّا فَإِنَّا نَسْخَرُ مِنْكُمْ كَما تَسْخَرُونَ﴾ (سوره هود، آیه 38)
