زکات بعد از نماز مهم‌ترین برنامه اسلام است؛ در نماز، سخن از رابطه با خالق است و در زکات، رابطه با خلق خدا. در واقع صدق و راستی انسان در موضوع رابطه با خالق، هنگامی ثابت می‌‌شود که رابطه او با خلق قوی باشد؛ از مشکلات آنان با خبر گردد؛ در حلّ آن بکوشد؛ نسبت به دردمندان و بی‌نوایان و محرومان هم دردی نشان دهد و تا آنجا که در توان دارد به کمک آنها بشتابد که روشن‌‌ترین مظهر آن پرداخت زکات است. به همین دلیل همان گونه که در سابق اشاره شد در 27 آیه از قرآن مجید، «نماز» و «زکات» در کنار هم قرار گرفته است.

از سوی دیگر یکی از خطرناک‌‌ترین پدیده‌‌های اجتماعی، فاصله طبقاتی است؛ قشری مرفّه و صاحب همه چیز و قشری محروم از نیازهای ابتدایی زندگی در برابر هم قرار گیرند که هم به قشر محروم آسیب می‌‌رسد و هم بر اثر واکنش‌های شدید آن قشر، قشر مرفّه آسیب می‌‌بیند و ناامنی در کلّ جامعه آشکار می‌‌شود.

در آیه 195 سوره بقره می‌‌خوانیم: ﴿وَ أَنْفِقُوا في‏ سَبيلِ اللَّـهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَيْديكُمْ إِلَی التَّهْلُكَةِ﴾ مفهومش این است که اگر می‌‌خواهید از هلاکت نجات یابید انفاق در راه خدا را فراموش نکنید.

در کلام امیرمؤمنان علی7 اشاره لطیفی به این حقیقت شده است، زیرا بعد از تقسیم اقشار جامعه به عالم و جاهل و غنی و فقیر می‌‌فرماید: «وَ إِذَا بَخِلَ الْغَنِيُّ بِمَعْرُوفِهِ بَاعَ الْفَقِيرُ آخِرَتَهُ بِدُنْيَاه‏ُ» یعنی هنگامی که اغنیا از نیکی به محرومان بخل ورزند محرومان جامعه، آخرت خویش را به دنیا می‌‌فروشند و قیام می‌‌کنند و همه قوانین اجتماعی را در هم می‌‌شکنند.

از سوی سوم، صفات رذیله‌ای در بسیاری از انسان‌ها بالفعل یا بالقوه وجود دارد که جز با پرداخت زکات ریشه کن نمی‌‌شود. قرآن مجید می‌‌گوید: «از اموال آنها صدقه‌ای (به عنوان زکات) بگیر تا به وسیله آن آنها را پاک سازی و تربیت کنی».[1] آری! پرداخت زکات تأثیر فوق العاده‌ای در تهذیب نفس و پرورش عالی‌‌ترین صفات انسانی دارد.

و در گفتار حکیمانه 146 فرمود: «وَ قَالَ7 سُوسُوا إِيمَانَكُمْ بِالصَّدَقَةِ، وَ حَصِّنُوا أَمْوَالَكُمْ بِالزَّكَاةِ، وَ ادْفَعُوا أَمْوَاجَ الْبَلَاءِ بِالدُّعَاء». ایمانتان را با صدقه حفظ کنید و اموالتان را با زکات، و امواج بلا را با دعا از خود دور سازید.