شايد مشيت و اراده وقتي با هم استعمال مي‌شوند معنايشان با هم فرق کند؛ اما وقتي به جاي هم‌ديگر به کار مي‌روند به يک معنا هستند. به هر حال روي کلمه «شاء» خيلي تأکيد شده است. قرآن تأکيد دارد که ما خدا را به هيچ وجه دست بسته ندانيم. آن‌جايي که ما گمان مي‌کنيم که قضاي حتمي است و علت تامه موجود است، غافليم از اين که يک جزء ديگر براي علت هست و آن خواست خدا است؛ اگر او بخواهد همه اين‌ها به هم مي‌خورد. در هيچ حالي نبايد ما فکر کنيم که خدا دست بسته شد و ديگر خدا هم نمي‌تواند تغييري بدهد! خداي دست بسته که ديگر خدا نيست. اين وابستگي به مشيت خدا در همه مخلوقات هست، خواه قديم باشد يا حادث، مجرد باشد يا مادي. وجود هر مخلوقي وابسته به اراده خدا و به يک معنا تجسم اراده خداست.
قرآن مي‌فرمايد: قرآن به اذن خدا هدايت می‌کند ﴿بإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَی صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْـحَمِيدِ﴾؛[1] معناي اين آيه اين است که خدا هدايت می‌کند به اذن خودش؛ آيا معناي اين آيه اين است که خدا اول بايد اذني را ايجاد کند و بعد به وسيله اين اذن آن هدايت را؟ يا نه منظور اين است که خدا احتياج به اذن کسي ندارد؟ مثل آن‌جا که از کسي مي‌پرسند: اين کار را به اذن چه کسي انجام دادي؟ و او در جواب مي‌گويد: به اذن خودم! به اذن خودم يعني احتياج به اذن کسي ندارم.
این که در روايت آمده است: «خَلَقَ اللَّـهُ الْمَشِيئَةَ بِنَفْسِهَا»؛ اشياء را با مشيت خلق می‌کند؛ اما مشيت را خودش خلق می‌کند، يعني چه؟ يعني پيدايش مشيت احتياجي به خلق ندارد. خدا عالم را به اذن خودش خلق می‌کند يا هدايت می‌کند، معنايش اين نيست که واقعاً بايد اذني ايجاد کند و بعد در سايه آن اذن کارش را انجام دهد! بلکه معناي آن در حد فهم ما اين است که پيدايش مشيت احتياج به واسطه ندارد.
سؤال ديگر اين است که مشيت و اراده آيا عين ذات‌اند يا خارج از ذات؟
اگر اراده و مشيت را به معناي محبت برگردانيم، عين ذات مي‌شوند. صفات ذاتي منحصر نيست به آن صفاتي که در کتاب‌هاي کلامي ذکر شده است. اگر کسي ادعا کند که حب الهي نسبت به ذات خودش و نسبت به آثار ذات، عين ذات خداست، و اراده و مشيت به معناي حب باشد، اراده و مشيت هم از صفات ذات مي‌شوند. در قرآن هم اراده به معناي حب آمده است ﴿تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللّـهُ يُرِيدُ الآخِرَةَ﴾.[2]
حضرت زهرا3 در اين کلام بر روي دو مطلب تأکيد مي‌کنند؛ اول اين که آفرينش مجموع عالم از ماده قبلي نبوده و وجودش ابداعي است؛ يعني «خلقها علي نحو الابداع» (نه به معناي اصطلاحي). دوم اين که خدا به هيچ وجه دست بسته نيست و هميشه با مشيت خود کار می‌کند. هر چه را خلق کند چه عمرش کوتاه باشد و چه بي‌نهايت، باز به مشيت او وابسته است.
[1] . ابراهیم، آیه 1.
[2] . انفال، آیه 67.
