حقیقت اخلاص، انجام دادن عمل برای خدا و به انگیزه تقرّب به او است.[1] در قرآن به‌صورت‌های گوناگونی به حقیقت اخلاص پرداخته شده است. تعبیر برخی آیات، به جا آوردن عبادات و اعمال و قرار دادن همه شؤون زندگی و مرگ فقط برای خدا است: «قُل اِنَّ صَلاتی و نُسُکی و مَحیای و مَماتی لِلّـهِ رَبِّ العــلَمین.»[2] و تعبیر آیاتی دیگر، انجام دادن عمل برای طلب وجه خدا است: ﴿اِنَّما نُطعِمُکُم لِوَجهِ اللّـهِ﴾.[3]

مقصود از «وَجهِ اللّـهِ»، صفات فعلیّه خداوند است که حق تعالی با آن‌ها انواع خیر را به مخلوقات افاضه می‌کند؛ مانند آفرینش، تدبیر و رزق و به تعبیر دیگر، رحمت عامّه‌ای که قوام هر چیزی به آن است.

بنابراین مقصود از طلب «وجه اللّه»، آن است که هدف انسان در اعمالش کسب فیض از رحمت الهی باشد و از آن‌چه نزد غیر خداوند است، روی برگرداند؛ از این‌رو در ادامه آیه ‌6 سوره انسان از ابرار نقل شده که گفتند: ما از شما توقع پاداش و سپاس‌گزاری نداریم.

رسول ‌اکرم6 فرموده است: اخلاص آن است که بگویی پروردگار من خدا است؛ سپس استوار‌ بمانی؛ چنان که به تو فرمان داده شده است؛ یعنی هواپرستی را از خود بزدایی و جز او را پرستش نکنی[4]: «اِنَّ الَّذینَ قالوا رَبُّنَا اللّـهُ ثُمَّ استَقـموا‌....».[5]

[1] . التبیان، ج ‌9، ص ‌5؛ المیزان، ج‌17، ص‌233.

[2] . انعام/6، 162 نیز 46 سبأ/34 .

[3] . انسان/76، 9 .

[4] . المحجة ‌البیضاء، ج8، ص129 ـ 133؛ جامع‌السعادات، ج 2، ص 402‌ ـ ‌403.

[5] . فصّلت/41، 30؛ احقاف/46، 13.