از یک نگاه خطبه یک مطلب را دنبال می‌کند و آن صفات پرهیزکاران است که امام در حدود یک صد و ده صفت در این خطبه برای پرهیزکاران بیان فرموده است؛ ولی اگر درست در جزئیات خطبه دقت کنیم می‌بینیم که این صفات ناظر به ابعاد مختلفی از زندگی پرهیزکاران است.

بخشی از آن از صفات اخلاق فردی آنها سخن می‌گوید.

بخش دیگری از اخلاق اجتماعی آنها بحث می‌کند.

قسمتی از خطبه، ناظر به علو شأن آنها در مباحث اعتقادی و معارف دین است، در حالی که در بخش دیگری به مقام پرهیزکاری آنها از نظر گفتار و رفتار اشاره دارد.

در بخش دیگری از خطبه علامت‌ها و نشانه‌‌های آنها بحث شده که اگر بخواهیم اهل تقوا را در میان جمع بشناسیم با چه اوصافی می‌توان شناخت.

در بخش پایانی خطبه سخن از حادثه عجیبی به میان آمده که برای همام ـ همان پرسشگری که با اصرار و تأکید، بیان اوصاف متقین را خواسته بود ـ اتفاق افتاد که صیحه‌ای زد و مدهوش شد. سپس جان به جان آفرین تسلیم کرد و به دنبال آن امام7 فرمود: مواعظ بالغه در کسانی که اهل آن هستند چنین اثر می‌گذارد. به دنبال آن شخص جسوری سؤال کرد، چرا این حادثه درباره شخص شما اتفاق نمی‌‌افتد، و امام جواب قانع کننده‌ای دادند.

از بعضی طرق روایت استفاده می‌شود که امام7 این خطبه را به عنوان صفات شیعه ایراد فرمود.[1]

[1] . به مصادر نهج البلاغه، جلد 3، صفحه 65 رجوع شود.