بعداز این که انسان انگیزه برای عمل پیدا کرد نیاز به راهنما دارد. باید کسی او را راهنمایی کند که خطر کجاست. شاید به همین مناسبت است که بعد از قرائت این آیه شریفه می‌فرمایند: ﴿وَ أَطِيعُوا اللَّـهَ فِيمَا أَمَرَكُمْ بِهِ وَ نَهَاكُمْ عَنْهُ‏﴾ (حال که انگیزه دارید و مفروض این است که می‌خواهید تقوا داشته باشید و خودتان را از خطرها حفظ کنید، راهش این است که) اوامر خدا را اطاعت و نواهی او را ترک کنید. دراین صورت از خطرها مصون می‌مانید.

می‌فرماید: «وابتغوا العلم و تَمَسَّكُوا بِهِ فَإِنَّهُ‏ إِنَّما يَخْشَى اللَّـهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ‏»[1] گویا حضرت فرموده‌اند: «اعْلَمُوا وَ اعْمَلوا بِهِ‏» البته جنبه عمل را با تاکید بیشتری می‌فرمایند.

«تمسک» یعنی به چیزی چسبیدن، چیزی که می‌خواهد از دست برود را محکم گرفتن، تمسک، استمساک و اعتصام یک معنا و یک مفهوم دارند و مصداق بارز آن جایی است که انسان احساس کند که نزدیک است در پرتگاهی سقوط کند و در این بین، طناب یا دستگیرة محکمی هست که اگر به آن بچسبد سقوط نمی‌کند. این حالت، حالت اعتصام است. قرآن می‌فرماید: ﴿وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّـهِ جَميعاً‏﴾[2] این آیه درست همین معنا را مجسم می‌کند؛ یعنی خدا طنابی را تعیین کرده که انسان را از افتادن به چاه جهنم حفظ می‌کند.

اعتصام به حبل الله یعنی چسبیدن به این طناب و آن را خوب و محکم گرفتن است. شبیه به این تعبیر درآیه الکرسی هم آمده است: ﴿فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ يُؤْمِنْ بِاللَّـهِ فقد استَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى‏ لاَ انْفِصامَ لَها‏﴾[3] وقتی خداوند می‌خواهد تاکید کند که مواظب باشید از کفر دوری کنید و به ایمان باشید می‌گوید: اگر این کار را کردید در واقع به یک دستگیره محکمی چسبیده‌اید؛ یعنی مفروض این است که انسان به دنبال دستگیره محکمی می‌گردد و فرض چنین حالی آن وقتی است که انسان احساس خطر می‌کند و احتمال سقوط می‌دهد؛ سقوط در اسفل سافلین و در اعماق جهنم.

گویا خداوند می‌گوید: می‌خواهید یک راهی را به شما را نشان دهم که به چیزی چنگ بزنید و بچسبید که شما از این سقوط نجات دهد؟ اول به طاغوت کافر شوید و بعد به الله ایمان آورید. عملااین دو با هم یکی اند ولی چون کفر به طاغوت؛ ازاله فساد، آلودگی‌ها و تاریکی‌هاست، کفر به طاغوت، مقدم شده است.

خداوند می‌فرماید: اگر چنین کاری کردید به دستگیره‌ای که خیلی اطمینان آور است چنگ زده‌اید. «وُثقیٰ» صفت تفضیلی مومن است، یعنی اوثق و اطمینان بخش‌تر. «العروه الوثقی» یعنی دستگیره‌ای که هرگز پاره و گسسته نمی‌شود. مطمئن باشید که این حبل و ریسمان هیچ گاه پاره نمی‌شود.

درباره قرآن و عترت هم پیغمبر6 فرمود: «إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا‏»[4] در اینجا بازهم تعبیر تمسک را به کار برده‌اند؛ یعنی اگر به این دو بچسبید و رهایشان نکنید هیچ گاه گمراه نخواهیدشد. اما اگر محکم نگرفتید رها می‌شوید. حضرت زهرا3 در این مقام می‌فرمایند: «ابتغوا العلم و تمسکوا به»؛ بروید و بیاموزید که خدا چه اموری را از شما خواسته و چه اموری را بر شما تحریم کرده است و وقتی دانستید خوب به آن بچسبید.

[1] . سوره فاطر، آیه 28.

[2] . سوره آل عمران، آیه 103.

[3] . سوره بقره، آیه 256.

[4] . بحار، ‌ج 2، ص 200.