حکم قصاص بر جانی و قاتل الزامی است و نسبت به اولیای دم رخصت است؛ یعنی بر قاتل و جانی الزام شده است که خود را تسلیم کند و در اختیار اولیای دم قرار دهد، اما اولیای دم الزام به قصاص نشده‌اند. آنها می‌توانند عفو کنند یا با توافق طرفین دیه ای تعیین و دریافت کنند.

راز الزامی بودن قصاص برای یک طرف و ترخیصی بودن آن برای طرف دیگر، این است که قصاص از سویی حق است نه حد و از همین رو مجنی علیه یا ولی دم می‌تواند و پسندیده است حق خود را عفو کند. و از سوی دیگر حکم است، و به لحاظ حکم بودن، قصاص الزامی است. و به لحاظ حق بودن برای ولی دم ترخیصی است و می‌تواند از این حق بگذرد. زیرا مؤمنان در حقیقت با هم برادرند و روح برادری بر آنان حاکم است و مقتضای حاکمیت روح برادری آن است که با اعمال اخوت، برادر دینی خود را عفو کند.