گفتیم ایمان و شرک مراتبی دارند. وقتی دقت کنیم می‌‌بینیم مراتب ضعیف ایمان با مراتبی از شرک توام‌اند؛ اما هر چه یک طرف قوی تر باشد طرف دیگر ضعیف تر است. هر جا ایمان ضعیف باشد حتما در کنارش مرتبه‌ای از شرک هست. قرآن می‌فرماید: ﴿وَ ما يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللَّـهِ إِلاَّ وَ هُمْ مُشْرِكُونَ﴾؛ ایمان اکثر مردم با شرک توام است؛ چرا که ایمانشان ضعیف است. هر چه ایمان قوی تر شود شرک ضعیف‌تر و ریا در عبادت کمتر می‌شود.

برخی افراد اصلا به نماز می‌‌ایستند برای این که دیگران آنها را ببینند! اما همه که این قدر ریاکار نیستند. برخی نمازشان را با اخلاص می‌‌خوانند؛ اما اگر دیگران خبردار شوند خوششان می‌آید. این هم مرتبه‌ای از شرک است.

عبادت خالص آن است که کسی انسان را ببیند یا نبیند برای او هیچ فرقی نکند. اگر عکس العمل مردم در رفتار انسان اثرگذار باشد معلوم می‌شود که مرتبه‌ای از شرک را دارد.

شرک مرتبه دیگری هم دارد که مربوط به نیت است. ما به امر خدا نماز می‌‌خوانیم؛ اما اگر خدا بگوید: «واجب است نماز بخوانی و حتی اگر نماز هم بخوانی تو را به بهشت نمی‌‌برم» و یا بگوید: «اگر نماز هم بخوانی تو را به جهنم می‌‌برم» آیا باز نماز می‌‌خوانیم؟ اگر پاسخ منفی است معلوم می‌شود که ما فقط برای اطاعت از خدا نماز نمی‌‌خوانیم؛ بلکه ترس از عذاب و یا شوق رسیدن به ثواب هم در نیت ما وجود دارد که این هم مرتبه‌ای از شرک است.

نیت خالص، نیت امام سجاد7 است که می‌‌فرمود: اگر من را صد بار در جهنم بسوزانی و دوباره زنده کنی. جز راه عبادت تو، راه دیگری انتخاب نمی‌‌کنم. من بنده تو هستم و غیر از تو خدایی نمی‌‌شناسم».[1]

راه رسیدن به عالی‌ترین درجه‌ای که خدا برای انسان در نظر گرفته است، انجام عبادت خالص است؛ ﴿قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّـهَ مُخْلِصاً لَهُ الدِّينَ﴾.[2] انسان برای راه پیدا کردن به آن مقام باید آرام آرام از همین شرک‌های روشن و آشکار اجتناب کند تا به تدریج آمادگی پیدا کند که از آن معانی لطیف ترش هم پرهیز کند و مانند علی7 بگوید: ﴿مَا عَبَدْتُكَ خَوْفاً مِنْ نَارِكَ وَ لَا طَمَعاً فِي جَنَّتِكَ لَكِنْ وَجَدْتُكَ أَهْلًا لِلْعِبَادَةِ فَعَبَدْتُك﴾.[3] این دین خالص است. البته با کمک و عنایت علی7 است که می‌‌توانیم از شرکت دور شویم؛ اما به هر حال راه اصلی این است که توجه مان فقط به خدا باشد.

[1] . نقل از آیت الله مصباح یزدی.

[2] . سوره زمر، آیه 11.

[3] . بحار الانوار، ج 67، ص 681.