«الناس» به معنای نوع انسان است نه انسان خاص، جامعی است که در صدق آن نه خصوصیات تکوینی از قبیل نر و مادگی دخالت دارد، و نه امتیازات غیر تکوینی، مانند داشتن علم و فضل و مال و نداشتن آنها، و از همین جهت که به همه افراد این جنس صادق است بیشتر در جماعت استعمال می‌شود و کمتر دیده شده است که به یک فرد «ناس» گفته شود.
ممکن بوده است کسانی از کفار، خود را در بین آنها و به عنوان مسلمان جا بزنند، و عملیات خصمانه و کارشکنی‌‌های خود را به سهولت انجام دهند، و لذا می‌بینیم خداوند در مقام تعلیل جمله ﴿وَ اللَّـهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ﴾ می‌فرماید:
﴿إِنَّ اللَّـهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرينَ﴾، چون بعد از اینکه وعده حفاظت به رسول خود می‌دهد، مخالفین را کفار می خواند.
بحث روایتی
اینک به برخی روایاتی در ذیل آیه شریفه: ﴿یاأَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ. . . ﴾، شان نزول آن و ابلاغ ولایت علی7 که در غدیر خم وارد شده اشاره می‌‌‌کنیم:
در تفسیر عیاشی از ابی‌صالح از ابن‌عباس و جابر بن عبد اللَّه روایت شده که گفته‌اند:
خدای تعالی نبی خود محمد6 را مأمور کرد که علی7 را به عنوان شخص معین در بین مردم نصب کرده و مردم را به ولایت وی آگاهی دهد، و از همین جهت رسول اللَّه6 ترسید مردم، او را متهم ساخته و زبان به طعنش گشوده، بگویند: در بین همه مسلمانان، علی را نامزد این منصب کرده است، و لذا خدای تعالی این آیه را فرو فرستاد. ناگزیر رسول اللَّه6 در روز غدیر خم به امر ولایت علی7 قیام نمود.[1]
و در همان کتاب از حنان بن سدیر از پدرش از امام ابی جعفر7 روایت می‌کند که آن حضرت فرمود: «وقتی که جبرئیل در حیات رسول اللَّه6 در حجهٔ الوداع برای اعلان ولایت علی7 نازل شد و این آیه را فرود آورد: رسول اللَّه6 سه روز در ابلاغ آن مکث کرد تا رسید به جُحفه، و در این سه روز از ترس مردم، دست علی را نگرفت و او را بالای دست خود بلند نکرد، تا اینکه در روز غدیر در محلی که آن را «مهیعه» می‌گفتند توقف نموده و پیاده شد، آن گاه دستور داد بانگ نماز سر داده و مردم را برای نماز دعوت کنند، مردم هم بر حسب معمول اجتماع کردند، رسول اللَّه6 در برابرشان قرار گرفت و فرمود:
چه کسی از خود شما به شما اولویت دارد؟ همه به بانگ بلند عرض کردند خدا و رسول، آن گاه بار دیگر همین کلام را تکرار کرد و همه همان جواب را دادند، بار سوم نیز همان را پرسید و همان جواب را شنید، و سپس دست علی را گرفته فرمود:
هر که من مولای اویم علی مولای اوست. پروردگارا! دوست بدار دوستداران علی را و دشمن بدار کسی را که با علی دشمنی کند و یاری کن هر که را که به علی یاری دهد، و تنها بگذار کسی را که در موقع حاجت علی را تنها بگذارد، چون که علی از من و من از علی هستم، و علی نسبت به من به منزله هارون است نسبت به موسی، با این تفاوت که بعد از موسی پیغمبرانی بودند و پس از من پیغمبری نخواهد بود.»[2]
باز در همان کتاب از ابی الجارود از ابی جعفر7 روایت شده است که فرمود: وقتی خدای تعالی این آیه را بر نبی خود نازل فرمود، رسول اللَّه6 دست علی7 را در دست گرفته آن گاه فرمود:
ای مردم! هیچ کدام از انبیایی که قبل از من مبعوث شدند جز این نبود که پس از مدتی زندگی دعوت خدای را اجابت کرده و رخت به سرای دیگر می‌کشیدند، و من نیز در این نزدیکی‌‌ها پذیرای آن دعوت خواهم شد، و به سرای دیگر انتقال خواهم یافت.
ای مردم! من به نوبه خود مسئولم و شما هم به نوبه خود مسئولید، آن روزی که از شما حال مرا چه بپرسند خواهید گفت؟ همگی عرض کردند: ما شهادت می‌دهیم که تو وظیفه تبلیغی خود را انجام دادی، و آنچه که باید به ما برسانی رسانیدی، و خیر خواه ما بودی، و آنچه بر عهده داشتی انجام دادی، خداوند به بهترین جزائی که به مرسلین داده است جزایت دهد. آن گاه آن حضرت به خدای خود عرض کرد: پروردگارا تو بر شهادت اینها شاهد باش، آن گاه روی به مردم کرده فرمود: ای گروه مسلمین! که در اینجا حضور دارید، می‌‌‌باید غایبین را به ماجرا خبر دهید که من اینک به عموم مسلمین روی زمین و گروندگان به دین
اسلام وصیت می‌کنم به ولایت علی7 ، با خبر باشید که ولایت علی ولایت من است.
و این عهدی است که خداوند به من سپرده بود، و به من دستور داده بود که آن را به شما ابلاغ کنم، آن گاه سه مرتبه فرمود: آیا همه شنیدید؟ در آن میان یکی عرض کرد: آری به خوبی شنیدیم یا رسول اللَّه.»[3]
و صاحب بصائر به اسناد خود از فضیل بن یسار از ابی جعفر7 روایت می‌کند که آن حضرت در تفسیر آیه مورد بحث فرمودند: «آنچه از ناحیه پروردگار نازل شده بود همان ولایت علی7 بود.»[4]و[5]
[1] . تفسیر عیاشی، ج 1، ص 331، ح 152.
[2] . تفسیر عیاشی، ج 1، ص 332، ح 153.
[3] . تفسیر عیاشی، ج 1، ص 334، ح 155.
[4] . بصائر الدرجات، ص 515، ح 40.
[5] . مؤلف: مرحوم کلینی در کافی به اسناد خود از ابی الجارود از امام ابی جعفر7 نقل می‌کند که در حدیث مفصلی فرموده‌اند: آیه شریفه در باره ولایت علی7 نازل شده است. کافی، ج 1، ص 290، ح 6.
