عموم مفسّران در ذیل آیه «مباهله» مطالبی نقل کرده‌اند که محوریّت فاطمه زهرا3 را نشان می‌دهد. آیه چنین است: ﴿فَمَنْ حَاجَّكَ فيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّـهِ عَلَى الْكاذِبينَ﴾[1]

مسلّم است که مراد از «ابناء»، امام حسن و امام حسین8 و از «نساء»،[2] فقط فاطمه زهرا3 و از «انفس»، حضرت علی7 است. طبری، رازی و زمخشری، هرسه در تفاسیر خود نقل کرده‌اند: وقتی پیامبر6 دلایل خود را در مورد قصّه عیسی7 بیان داشت و نصارای نجران نپذیرفتند و بر عقیده نادرست خود درباره عیسی7 اصرار ورزیدند؛ پیامبر6 فرمود: «خداوند به من دستور داده که اگر حجّت و دلیل را نپذیرفتید، با شما مباهله[3] کنم.»[4]

پیامبر6 در موعد مقرّر با عبایی مشکی از خانه بیرون آمدند؛ در حالی که حسین7 را در بغل داشتند و دست حسن7 را گرفته بودند. حضرت فاطمه3 در پشت سر پیامبر6 و حضرت علی7 نیز پشت سر فاطمه3 بودند. پیامبر به اهل بیت: فرمود: هرگاه که من دعا کردم، شما آمین بگویید. در این حال، اسقف نجران خطاب به مسیحیان چنین گفت:

«من چهره‌هایی را می‌‌بینم که اگر از خدا بخواهند کوهی را از جایش بکند، چنین خواهد شد، پس مباهله نکنید که هلاک خواهید شد و بر روی زمین تا روز قیامت نصرانی باقی نخواهد ماند.»

نصارای نجران از مباهله دست برداشتند و با پیامبر6 وارد مذاکرات صلح شدند و شرایط حکومت اسلامی را پذیرفتند.

زمخشری در کشّاف از امّ‌المؤمنین عایشه و رازی در تفسیر کبیر نقل کرده‌اند:

هنگامی که پیامبر6 برای مباهله خارج شد، عبایی سیاه بر دوش داشت، حسن آمد، حضرت او را زیر عبا قرار داد، آنگاه حسین آمد و حضرت عبا را بر روی او نیز پوشاند. سپس فاطمه و در آخر علی7 آمد. پیامبر6 وقتی که همه آنان جمع شدند فرمود: ﴿إِنَّما يُريدُ اللَّـهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ...﴾.[5]

از مضمون مطالب فوق، استفاده می‌شود که: محور اهل بیت: فاطمه زهرا3 می‌‌باشد؛ فاطمه و پدرش، فاطمه و فرزندانش و فاطمه و همسرش.

زمخشری می‌گوید:

اینکه «ابناء» و «نساء» را بر «انفس» مقدّم داشت، برای این است که مکانت و منزلت آنان را روشن سازد و این، قوی‌ترین دلیل بر فضل اصحاب کسا: است.

طبری می‌گوید: وقتی آیه «مباهله» نازل شد، پیامبر6 به دنبال حضرت علی، فاطمه، حسن و حسین فرستاد تا به نزد حضرت آیند.

در ذیل آیه «مودّت»[6] نیز مفسّران اهل سنّت به خوبی، مکانت و منزلت فاطمه3 و اهل بیت: را بیان کرده‌اند.

زمخشری در ذیل آیه ﴿قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏﴾، این روایت را نقل کرده است:

بعد از نزول این آیه، گفته شد: ای رسول خدا! چه کسانی قربای تو هستند که ما موظّف به محبّت و مودّت آنان شده ایم؟

حضرت فرمود: «عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ ابْنَاهُمَا‏.»[7]

فخر رازی در معرّفی مصداق این آیه و اهل بیت: چنین گفته است:

«آل پیامبر6 کسانی‌اند که امر آنان به پیامبر6 برگشت می‌کند و هرکس که مآل و سرانجام کارش به پیامبر شدیدتر و کامل تر باشد، «آل» محسوب می‌شود. شکّی نیست که فاطمه، علی، حسن و حسین شدیدترین تعلّق و وابستگی را نسبت به پیامبر6 داشته‌اند، پس آنان آل پیامبر6 هستند.»[8]

فخر رازی برای اثبات وجوب محبّت نسبت به حضرت فاطمه، علی، حسن و حسین: چنین ادامه می‌دهد:

وقتی این چهار نفر؛ یعنی: فاطمه، علی، حسن و حسین: مصداق اهل بیت پیامبر6 هستند، لازم می‌آید که از عظمت ویژه‌ای برخوردار باشند. و بر این جایگاه رفیع و ویژه چند مطلب دلالت دارد:

الف) همین آیه مودّت ﴿... إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏‏﴾ که بر دوستی آنان تأکید دارد.

ب) شکّی نیست که پیامبر6 حضرت فاطمه3 را دوست می‌‌داشت و فرمود: «فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّي يُؤْذِينِي مَا يُؤْذِيهَا‏‏».

ج) نقل متواتر، دلالت می‌کند که حضرت رسول6، علی و حسن و حسین: را دوست می‌‌داشت، وقتی این مطلب ثابت شد بر امّت اسلامی واجب است مانند پیامبر6 این شخصیت‌های معنوی را دوست بدارند؛ زیرا قرآن می‌فرماید: «وَ اتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ».[9]

در آیه دیگر آمده است: ﴿فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ‏‏﴾[10] و در آیه دیگر: ﴿قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّـهَ فَاتَّبِعُوني‏ يُحْبِبْكُمُ اللَّـهُ‏‏»؛[11] در آیه‌ای نیز ﴿لَقَدْ كانَ لَكُمْ في‏ رَسُولِ اللَّـهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ‏‏﴾.[12]

فخر رازی در ادامه می‌گوید: دعا برای آل پیامبر6 منصب بزرگی است و از این رو در پایان تشهّدِ نماز، برای آل پیامبر6 دعا قرار داده شده است: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ‏‏ وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ‏‏.» و این تعظیم و بزرگداشت در حقّ هیچ کس غیر از آل پیامبر یافت نمی‌شود. همه این‌ها دلالت می‌کند که «محبت آل محمّد» واجب است.[13]

زمخشری در تفسیر خود، پس از آنکه اثبات می‌کند مراد از «قربی» و «آل»، حضرت فاطمه3 و همسر و فرزندانش هستند، ادامه می‌دهد که رسول خدا6 فرمود:

«مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ شَهِيداً، أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مَغْفُوراً لَهُ، أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ تَائِباً، أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مُؤْمِناً مُسْتَكْمِلَ الْإِيمَانِ، أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ بَشَّرَهُ مَلَكُ الْمَوْتِ بِالْجَنَّةِ، ثُمَّ مُنْكَرٌ وَ نَكِيرٌ، أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ يُزَفُّ إِلَى الْجَنَّةِ كَمَا تُزَفُّ الْعَرُوسُ إِلَى بَيْتِ زَوْجِهَا، أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ6 فُتِحَ لَهُ فِي قَبْرِهِ بَابَانِ إِلَى الْجَنَّةِ، أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ جَعَلَ اللَّـهُ قَبْرَهُ مَزَارَ مَلَائِكَةِ الرَّحْمَةِ، أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ لَمْ يَشَمَّ رَائِحَةَ الْجَنَّة».[14]

از سخنان فخر رازی چنین بر می‌آید که فاطمه زهرا3 محور آل البیت: است. وی می‌گوید: «حضرت علی7 به سبب زندگی و معاشرتش با دختر پیامبر6 و همراه بودنش با پیامبر6 از جمله اهل بیت: است.»[15]

[1] . سوره آل عمران، آیه 61.

[2] . به نظر می‌‌رسد هرجا که لفظ «نساء «در قرآن به پیامبر اسلام6 منسوب شده، مراد فاطمه زهرا3 و سایر زنان منسوب به پیامبر6 است؛ چرا که از همسران حضرت تعبیر به «ازواج» شده است. در آیه 28، 50 و 59 سوره احزاب چنین آمده است: ﴿يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَياةَ الدُّنْيا وَ زينَتَها فَتَعالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَ أُسَرِّحْكُنَّ سَراحاً جَميلاً * وَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّـهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّـهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ مِنْكُنَّ أَجْراً عَظيماً.. . يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنا لَكَ أَزْواجَكَ اللاَّتي‏ آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ.. .﴾ و در سورهّ تحریم، آیه 1: ﴿يا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللَّـهُ لَكَ تَبْتَغي‏ مَرْضاتَ أَزْواجِكَ﴾. و در سوره احزاب آیه: ﴿النَّبِيُّ أَوْلى‏ بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ﴾. و در آیه 53.. . ﴿وَ ما كانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّـهِ وَ لا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً...﴾ و در سوره تحریم، آیه 3: ﴿وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِيُّ إِلى‏ بَعْضِ أَزْواجِهِ حَديثاً.. .﴾ در غیر از آیه مباهله، در مواردی که لفظ «نساء» آمده و منسوب به پیامبر6 است، مراد اعم از همسران و دختران پیامبر6 هستند.

[3] . مباهله از ریشه «بهلهٔ» و به معنای لعن و نفرین کردن است (ر. ک: تفسیر کشّاف، ذیل آیه).

[4] . تفسیر رازی، ج 8، ص 85، ذیل آیه مباهله.

[5] . این مطالب را زمخشری در کشّاف، ج 1، ص 367، رازی در تفسیر کبیر، ج 8، ص 85 و طبری در جامع البیان، ج3، ص297299ذیل آیه مباهله آورده‌اند.

[6] . شوری، آیه23.

[7] . تفسیر کشّاف، ج 4، ص 219 و 220، ذیل آیه.

[8] . تفسیر کبیر، ج 27، ص 166، ذیل آیه مودّت.

[9] . سوره اعراف، آیه 158.

[10] . سوره نور، آیه 63.

[11] . سوره آل عمران، آیه 31.

[12] . سوره احزاب، آیه 21.

[13] . تفسیر کبیر، ج 27، ص 166.

[14] . تفسیر کشّاف، ج 4، ص 220 و 221.

[15] . تفسیر کبیر، ج 25، ص 209، ذیل آیه تطهیر.