«خفضِ جناح» (تواضع) چند بار در قرآن آمده است، ولی ﴿جَنَاحَ الذُّلِّ﴾ فقط یک بار آورده شده و آن هم مربوط به پدر و مادر است: ﴿وَ اخْفِضْ لَـهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ﴾.[1]

به گفته لغت شناسان، تواضع دو گونه است: گاهی تواضع، انسان را پست می‌کند ؛ مانند تواضع در برابر مستکبران و گردنکشان، و گاهی انسان را بالا می‌برد؛ مانند تواضع در برابر مؤمنان، پدر و مادر، معلم و امثال آنها. در چنین مواردی، تواضع را «خفض جناح» می‌گویند. «جناح» به معنای بال پرنده است و «خفض جناح»، این معنا را به ذهن تداعی می‌کند که تواضع به انسان بال می‌دهد و با آن به اوج رفعت می‌رسد. خداوند به پیامبرش امر فرموده است: «در برابر هر یک از مؤمنان که از تو پیروی می‌کند، بال فروتنی فرود آر.»[2]

(ذُلّ) به معنای نرمی و تسلیم است و در موردی به کار برده می‌شود، که امری از روی قهر و غلبه بر کسی وارد شود. گویا انسان خود را در برابر پدر و مادر، مقهور و مغلوب می‌بیند. با این که آنها به او نیازمندند، اما مانند یک برده یا اسیر در برابر آنان با تواضع و فروتنی اوامرشان را اطاعت می‌کند.

به هر حال این «تواضع» از روی رحمت و عطوفت است نه از روی ترس و یا احتیاج، زیرا پدر و مادر، سالخورده و در دوران نیازمندی اند و ترس از آنان و یا احتیاج به آنها موضوعیت ندارد.

[1] . سوره اسراء(17) آیه 24.

[2] . سوره شعرأ(26)، آیه 215. 14 ـ فخر الدین رازی، تفسیر کبیر، ج 1، ص 100.