مراتب امر به معروف را بیان کردیم و گفتیم که مرتبه اولش، تعریف، و دومش موعظه، و مرتبه سوم تندی و خشونت، و مرتبه چهارم آن جلوگیری با زور و جبر و وادار کردن بر حق و صواب، به وسیله زدن و مجازات است.
در مورد پادشاهان از تمام آن مراتب دو مرتبه اول یعنی تعریف و موعظه جایز است. اما جلوگیری از اعمال پادشاه از روی قهر، برای افراد رعیت امکان ندارد، زیرا باعث آشوب و بلوا میشود و پی آمد آن به مراتب بدتر از آن منکر خواهد بود. اما تندی در گفتار، مثل گفتن «ای ستمگر» «ای که از خدا نمیترسی» و نظایر آن، اگر باعث به وجود آمدن آشوبی میگردد که از خود او تجاوز کرده و به دیگران هم برسد، جایز نیست ولی اگر جز بر خویشتن بیمی ندارد، جایز بلکه مستحب است؛ زیرا روش پیشینیان چنین بوده؛ که خود را در معرض خطرها قرار دهند و به طور آشکار نهی از منکر کنند، بدون اعتنا به ریخته شدن خونشان و ابتلای به انواع شکنجهها برای آن که میدانستند این، خود شهادت در راه خداست.
از قرآن و اخبار اهل بیت: مستفاد میشود که این عمل روا نیست و امامان از این که مؤمن خود را خوار سازد و در معرض شکنجههای طاقت فرسا قرار دهد، نهی فرمودهاند.[1]
[1] . پایان گفتار مرحوم فیض كاشانی.