ترسیمی را که امام «علی بن ابی طالب» در خطبه بالا از مشکلات و نابسامانی‌های مسلمانان در عصر خلیفه دوّم، کرده است ممکن است با ذهنیتی که بسیاری از افراد نسبت به عصر عمر دارند و آن را یک عصر پیروزی و درخشان می‌شمرند منافات داشته باشد و این سؤال را به وجود آورد که این گفتار چگونه با واقعیت‌های موجود تاریخ سازگار است؟
توجّه به یک نکته دقیقاً می‌تواند به این سؤال پاسخ دهد و آن این که ـ همان گونه که قبلا اشاره شد ـ بی شک عصر خلیفه دوّم عصر پیروزی‌های چشمگیر در سیاست خارجی کشور اسلام بود؛ زیرا مسلمانان با الهام گرفتن از دستورات صریح قرآن در مورد جهاد، به جهاد دامنه دار و آزادی بخش دست زدند و هر سال و هر ماه شاهد پیروزی‌ها و فتوحاتی در خارج کشور اسلامی بودند و منافع مادی فراوانی نصیب مسلمانان شد.
این پیروزی‌های چشمگیر پرده‌ای بر ضعف‌ها و نابسامانی‌های داخلی افکند همان گونه که در عصر ما نیز این معنا کاملا مشهور است که گاه پیروزی یک دولت در سیاست خارجیش همه چیز را تحت الشّعاع قرار می‌دهد و پرده‌ای بر ضعف‌ها و نابسامانی‌های داخلی می‌افکند و درست به همین دلیل است که سیاست‌بازان حرفه‌ای گروه استکبار در عصر ما هنگامی که با نابسامانی‌های شدید داخلی روبه رو می‌شوند سعی می‌کنند با حرکات جدیدی در سیاست خارجی، پرده بر آن بیفکنند.
