کوتاهی و مسامحه کردن در امر به معروف و نهی از منکر؛ یا به سبب ضعف نفس است، یا طمع مالی. و آن از جمله مهلکات است. و ضررآن عام، و فساد، آن تام است، زیرا اگر بساط امر به معروف و نهی از منکر پیچیده شود، واساس آن برچیده شود، آیات نبوت از میان مردم بر طرف، و احکام دین و ملت ضایع و تلف می‏گردد. و جهل و نادانی عالم را فرو می‏گیرد. و ضلالت و گمراهی ظاهرمی‏شود. و آثار شریعت رب العالمین فراموش، و چراغ آیین سید المرسلین خاموش، فتنه‏و فساد شایع، و ولایت و اهل آنها نابود و ضایع می‏گردند.

و به این سبب در آیات و اخبار، مذمت بسیار بر ترک امر به معروف و نهی از منکر شده.

خدای ـ تعالی ـ می‌‌فرماید:

«چرا نهی نمی‏کنند علماء و دانایان، ایشان را ازگفتار گناه و خوردن حرام؟ هر آینه بدکاری است آنچه می‏کنند.»[1]

حضرت رسول6 می‌فرماید: «هیچ قومی نیست که‏معصیت کنند و در میان ایشان کسی باشد که قدرت داشته باشد ایشان را منع کند ونکند، مگر بیم آن است که خدای ـ تعالی ـ فروگیرد ایشان را به عذابی که از نزد او نازل‏می‏گردد.»[2]

و نیز از آن سرور منقول است که فرمود: «باید البته امر به معروف و نهی از منکرنمایید. و الا بدان شما بر شما مسلط می‏شوند. پس خوبان شما دست‏به دعا بر می‏دارند ودعای ایشان به درجه اجابت نمی‏رسد.»[3]

و فرمود که: «خدا عذاب نمی‏کند خواص را به گناه عوام، تا معاصی در میان ایشان‏ظاهر و هویدا گردد و خواص را قدرت بر انکار آنها باشد و انکار نکنند.»[4]

و از حضرت امیر مؤمنان7 منقول است که فرمود: «به درستی که کسانی که پیش از شما به هلاکت رسیدند بدان واسطه بود که مرتکب معاصی شدند، و علمای ‏ایشان آنها را نهی نکردند، چون معصیت ایشان به طول انجامید عقوبات الهی بر ایشان‏نازل گردید.»[5]

و فرمود که: «امر به معروف و نهی از منکر، دو مخلوق‏اند از خلق‌های الهی، پس هر که‏یاری کند آنها را خدا او را عزیز کند. و هر که ذلیل کند آنها را خدا او را ذلیل کند.»  [6]

و نیز از کلمات آن حضرت است که: «هر که ترک کند انکار منکر را به دل و دست‏و زبان، او مرده‏ای است در میان زندگان‏.»[7]  و فرمود که: «رسول خدا ما را امر کرد که ملاقات کنیم با اهل معاصی با روهای ‏درهم کشیده‏.»[8]  

و روزی آن حضرت به طایفه‏ای از اصحاب خود فرمودند که: «بر من لازم است که‏بی‏گناهان شما را به خاطر گناهکاران مؤاخذه نمایم. و چگونه لازم نباشد و حال اینکه از مردی ‏از شما عمل قبیحی به شما می‏رسد و انکار بر او نمی‏کنید. و از او دوری نمی‏نمائید. و اذیت نمی‏رسانید او را تا آن را ترک کند.»[9]

و فرمود که: «البته بار خواهم کرد گناهان نادانان شما را بر علما و دانایان شما. چه چیز باز می‏دارد شما را که چون از مردی از شما معصیتی به شما برسد به نزد او بیائید و او را سرزنش کنید و پند و نصیحت کنید؟! شخصی عرض کرد که: قبول ‏نمی‏کنند. فرمود: از ایشان دوری کنید و از نشستن با ایشان اجتناب نمائید.»[10]

و اخبار بسیار از حاضر شدن در مجالس معصیت، منع کرده، در صورتی که ‏نهی از آن، و دفع آن مقدور و ممکن نباشد.

و در روایت است که: «اگر کسی در مجلس معصیت‏ حاضر شود لعنت ‏بر او نازل‏می‏شود.»[11]

بنابراین، جایز نیست داخل شدن در خانه‏های ظالمان و گناهکاران، در هنگامی که مشغول‏ ظلمی یا فسقی باشند. و همچنین جایز نیست‏ حاضر شدن در مجامعی که در آنها معصیتی واقع می‏شود و آدمی قدرت بر دفع آن ندارد، زیرا که مشاهده معاصی، بدون‏ ضرورت جایز نیست. و گفتن اینکه: من قدرت بر دفع آن ندارم قابل پذیرش نیست. و به این ‏سبب بود که: جمعی از پیشینیان، عزلت اختیار کرده و از مردم کناره گرفته و به این‏ مضمون عمل می‏نمودند.

و سبب عزلت ایشان این بود که مبادا در بازار و راه و مجامع و عیدگاه ملاحظه ‏عصیان پروردگار را نمایند و از دفع آن عاجز باشند.

و چون حال مسامحه در امر به معروف و نهی از منکر را دانستی، و فهمیدی که بر آن‏ چقدر مفاسد مترتب است، خواهی دانست که، امر به معصیت و نهی از طاعت چه‏ مفسده‏ای دارد. و چه عقابی در مقابل آن است!