فخرالدین رازی میگوید: به چند دلیل، بعد از وجوب عبادت پروردگار، نیکی به پدر و مادر ذکر شده است:
1ـ نعمتهای پروردگار، بالاترین نعمتها بر بنده است و بعد از پروردگار عالم، پدر و مادر که ریشه و سبب وجود فرزند هستند، نعمتهای برتر عالم میباشند. پس شکر اوّلین نعمت (خداوند) و بعد از آن، شکر نعمتهای برتر عالم (پدر و مادر) واجب است.
2ـ خداوند، مؤثر حقیقی در وجود انسان و پدر و مادر، مؤثر وجود او در ظاهر (طبیعت) هستند، پس آن جا که نام مؤثر حقیقی ذکر شده، بعد از آن مؤثر ظاهری را آورده است.
3ـ خداوند در مقابل نعمتهای خود، از بنده چیزی نمیخواهد، پدر و مادر نیز در مقابل نعمت خود از فرزند چیزی طلب نمیکنند (نه طلب مالی و نه غیر آن) لذا این نعمت آنها شبیه نعمت خداوند است.
4ـ خداوند نعمت خود را از بندهاش دریغ نمیدارد، اگر چه بدترین گناهان را انجام داده باشد. همچنین است جای پدر و مادر که نعمت و فداکاری خود را از کودکشان دریغ نمیدارند، هر چند به آنها بد کرده باشد.
5ـ پدر مهربان در مال فرزندش تصرف میکند تا سود بیشتری عاید وی شود و از ضایع شدن مال او جلوگیری میکند. خداوند نیز در اعمال عبادی بنده خود تصرف میکند و آن را از آفات دور میسازد و عملش را زیادتر مینماید، زیرا خود فرموده است: «مَثَل کسانی که در راه خدا انفاق میکنند مانند دانه گندمی است که هفت خوشه از آن میروید و در هر خوشه، صد دانه گندم وجود دارد.»[1]
6ـ نعمت وجود خداوند، بالاتر از نعمت والدین است و این امر، با دلیل و برهان ثابت و معلوم میگردد. اگر چه نعمت والدین نیز معلوم و مشهود است، اما رجحان با نعمت پروردگار است؛ از این رو نعمت والدین پس از نعمت خدا ذکر شده است.[2]
[1] . سوره بقره ، آیه 261.
[2] . سوره اسراء(17)، آیه 24.